Trước hết, tôi xin có lời cảm ơn những bạn đọc tỏ lời thông cảm đồng tình với tôi. Đối với một vài độc giả có ý kiến ngược lại - có thể là do hiểu lầm, đôi khi hiểu ngược lại ý tôi phát biểu - tôi xin được trả lời cho thật rõ.

Thứ nhất, tôi không hề “đổ hết trách nhiệm lên người thầy khi mà thu nhập của người thầy quá thấp vì ngân sách không có để chi, học phí thì quá thấp”. Tôi trân trọng với nghề dạy học vì đó cũng chính là nghề của tôi. Và cũng như mọi người, tôi mong mỏi nhà giáo có lương đủ sống để có thể hành nghề một cách tương xứng. Nhưng lương đó ai phải trả? Tạm nói đến nhà giáo trong hệ công lập (hệ tư lập tôi sẽ nói sau): Nhà nước trả hay gia đình người đi học phải trả?

Trong một bài viết trên báo Lao Động, GS. Nguyễn Xuân Hãn (ĐH Quốc gia Hà Nội) viết: “Giảm biên chế hành chính, đồng thời tăng lương gấp hai lần mức lương hiện nay. Liệu giải pháp này có khả thi? Chỉ xin kể kinh phí Nhà nước cấp năm 2007 đã là 4 tỉ USD, trong khi đó lương cho cán bộ GV trong toàn bộ hệ thống khoảng 1 tỉ USD/năm, vậy số còn lại đi đâu?”. Một số đồng nghiệp trong nước cũng có ý tương tự như ý GS. Hãn. Nếu ai thắc mắc không tin, cần hỏi, thì có lẽ nên hỏi các cơ quan có trách nhiệm.

Thứ hai, tôi không hề chủ trương “không mở các trường công lập (để phổ cập giáo dục)”. Tôi đồng tình với GS. Hãn khi ông viết: “Cấp phổ cập giáo dục không thu học phí được coi là một nguyên tắc cho mọi thể chế”, cũng như tôi đồng tình với GS. Trần Văn Thọ (Tokyo) trong bài một bài viết khi ông cũng phát biểu ý tương tự.

Tóm tắt vài con số ở Pháp: Tất cả các trường tiểu học và trung học công lập đều miễn phí. Bất cứ học sinh nào muốn học trường công lập đều được nhận. Tuổi cưỡng bức học là tới 16 tuổi. 91% học sinh tiểu học (vì phụ thuộc các thị xã) và 100% học sinh trung học cơ sở (vì phụ thuộc tỉnh) được cho mượn sách giáo khoa. Tùy gia cảnh, mỗi lần khai trường, mỗi học sinh cho đến 18 tuổi, được hưởng “phụ cấp khai trường” (năm nay là khoảng 272 Euros); 5,4 triệu học sinh được hưởng phụ cấp này. Luơng của giáo viên tiểu học và trung học cơ sở (sau 2 năm hành nghề) là 1550 Euros.

Khi tôi viết câu: “Giàu, nghèo, sang, hèn, ai có trình độ thì học cao, ai không có trình độ thì học vừa đủ, theo số chỗ mà phương tiện của đất nước có thể bảo đảm nổi” là có ý nói đừng mở tuỳ tiện trường đại học “làm cảnh”, và đừng cho phép các đại học mở nhiều ngành khi số nhà giáo chưa đủ, ngân quỹ Nhà nước chưa bảo đảm cho lương nhà giáo đủ sống, trang thiết bị dụng cụ chưa tương xứng.

Thứ ba, tôi cũng đã phát biểu là cần có một hệ giáo dục dân lập, tư thục bổ sung cho hệ công lập. Điều lạ là bạn đọc cũng có ý trách tôi chống việc mở trường “ngoài công lập”.

Tôi xin được kể câu chuyện sau đây làm bằng chứng cho thật rõ: Ngày 2/4/1988, tôi có viết thư gửi cho 5 nhà khoa học trong nuớc, đề nghị các anh chị này đứng ra xin phép chính quyền cho mở “Trung tâm Đại học Dân lập Thăng Long”. Từ “Dân lập” xuất hiện đầu tiên trong dịp này. Và khi chính quyền đã cởi mở cho phép, trong vòng 4 năm (1988-1992), vợ chồng tôi cùng một số bạn bè đã vận động đóng góp tiền bạc cho cơ sở này tồn tại với mức học phí thấp nhất hoặc miễn phí cho sinh viên, và với mức lương đủ cho nhà giáo khỏi phải làm một nghề tay trái kiếm sống trong thời buổi rất khó khăn đó.

Các bạn có thể tìm hỏi những nhân chứng, như 3 trong 5 người sáng lập ra Trung tâm Đại học Dân lập Thăng Long này: GS Phan Đình Diệu (ĐH Quốc gia Hà Nội); GS Nguyễn Đình Trí (ĐH Bách khoa Hà Nội); GS Hoàng Tụy (Viện Toán). Và thật vinh dự Đại tướng Võ Nguyễn Giáp, lúc đó đang là Phó Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng, người đã ký giấy cho phép mở trường, và Tướng Đặng Quốc Bảo, lúc đó là Trưởng Ban Khoa giáo Trung ương, người đã chuyển đạt lệnh cho phép của Tổng Bí thư thuở đó. Đừng quên là thuở ấy, Liên Xô và khối các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu còn đang tồn tại, giáo dục là độc quyền của Nhà nước, ai dám nói tới dân lập, tư lập?

Tôi cũng như nhiều đồng nghiệp trong và ngoài nước, không tán thành việc mở trường tư thục vị lợi, và tôi chống việc dùng giáo dục như một thứ hàng hóa để kinh doanh kiếm lời. Tôi đã tỏ ý lo ngại về việc Việt Nam muốn nâng tỉ số sinh viên hệ “ngoài công lập” lên 40%, thậm chí 50%, trong khi ở Mỹ, tỉ số sinh viên công lập là 77%, tư lập là 23%.

Thứ tư, một độc giả khác chất vấn tôi đã viết câu: “Tuy nhiên, tư bản hoang dã kiểu thế kỉ 19, và kinh doanh giáo dục tàn nhẫn, ngày nay không còn tồn tại ở đa số các nước trên thế giới nữa”. Tôi xin trả lời: Thế kỉ 19, tư bản kinh doanh không bị kiềm chế, và mặc sức sử dụng nhân công với tiền trả tùy tiện, số giờ lao động tùy tiện; người lao động không có ngày nghỉ và “tự do mất việc”. Mới đây, ở một nước lớn có chủ một lò gạch bắt cóc, giam cầm làm nô lệ và cưỡng bức trẻ em lao động không công 18 giờ/ngày. May là vụ việc được phát hiện ra, và có án xử tử và án chung thân đối với chủ lò, nhưng còn bao nhiêu vụ chưa phát hiện ra? (nguồn Assiated Press 17/7/2007). Nếu không phải là hoang dã thì là gì? Ở các nước tư bản phương Tây, trong hơn 150 năm, có những cuộc đấu tranh đổ máu của công nhân. Dần dần mới có những luật lao động ra đời, cải thiện đời sống của người lao động như ngày nay.

Trong một bài viết, TS Vũ Quang Việt (chuyên gia cao cấp của Liên hợp quốc) ước tính (trích tóm tắt một trường hợp trong bảng tính): Nếu mức học phí là 200.000 đồng/tháng, ở vùng Đông Nam Bộ, khoảng 60% học sinh có khả năng bỏ học. Tôi chưa thấy ai phản đối bảng tính của ông Việt. Nếu đúng vậy, thì đó là điều rất đáng suy nghĩ ?

Thứ năm, vị độc giả chất vấn tôi kể trên, còn viết: "Tôi thấy mọi người nói nhiều về cái gọi là "xã hội hoá" giáo dục mà không thấy ông Bùi Trọng Liễu nói những điều chưa đúng về giáo dục Việt Nam". Tôi xin thưa rằng tôi có nói đấy, nhưng có thể tôi nói mà không được nghe thấy. Tự tôi biện minh thì cũng khó tin, tôi xin chép lại một lời chứng của cố GS-VS Nguyễn Văn Đạo, nguyên Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội, khi ông viết lời tựa cho một cuốn sách của tôi: "Đóng góp ý kiến nhằm xây dựng đất nước tốt hơn thì nhiều kiều bào ta đã thực hiện được. Song, kiên trì góp ý kiến nhiều lần, nhiều năm như GS Liễu cũng là một hiện tượng hiếm thấy". Tôi chép lại câu này để cảm ơn lời tri âm của GS Đạo.

Thứ sáu, tôi mong rằng khi học tập Tư tưởng và Đạo đức Hồ Chí Minh, điều 15 của Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà 1946: "Cấp học phổ cập là miễn phí", và lời Hồ Chủ tịch mong muốn: "Ai cũng có cơm ăn áo mặc; ai cũng được học hành...", thì nên suy ngẫm như GS Hãn đã từng nhắc

Trở lại cụm từ "xã hội hóa", tất nhiên không chỉ có vấn đề từ ngữ, cho dù chưa có ý thức giữ gìn tiếng Việt trong sáng, như lời nhắc nhở của Thủ tướng Phạm Văn Đồng lúc sinh thời, tôi không chống việc "tư nhân hóa", "cổ phần hóa" một số lĩnh vực khi cần thiết đi vào nền kinh tế thị trường trong khung cảnh toàn cầu hóa. Tôi chỉ chống việc dùng từ ngữ để biện bạch cho một số hành động kỳ dị.

• Bùi Trọng Liễu, Nguyên Giáo sư Đại học (Paris, Pháp)

(VietNamNet) - "Tôi ngạc nhiên khi thấy xuất hiện cụm từ “xã hội hóa” ở Việt Nam ta – có lẽ là xuất hiện từ khoảng mươi năm nay, và càng ngày càng bị sử dụng một cách thản nhiên theo nghĩa ngược lại".

Ông Bùi Trọng Liễu - Nguyên giáo sư Đại học (Paris, Pháp) cho biết như vậy trong bài viết gửi tới VietNamNet từ những câu chuyện "xã hội hóa giáo dục" đang được nhắc nhiều trong thời gian gần đây. Dưới đây là bài viết của ông.

Ở các nước phương Tây, dù là người cộng sản hay không, cụm từ “xã hội hóa” (tiếng Pháp là socialisation, từ ngữ mà tôi quen thuộc) từ trước tới nay, vẫn thường được dùng theo nghĩa “tập thể hóa”, “đặt dưới chế độ cộng đồng”, “quản lý hay điều khiển [của nhà nước] nhân danh xã hội”, v.v. Tôi nghĩ rằng các ngôn ngữ nước khác, qua từ điển, thấy cũng có nghĩa tương đương.

Cho nên tôi ngạc nhiên khi thấy xuất hiện cụm từ “xã hội hóa” ở Việt Nam ta – có lẽ là xuất hiện từ khoảng mươi năm nay, và càng ngày càng bị sử dụng một cách thản nhiên theo nghĩa ngược lại – theo nghĩa đẩy gánh nặng tài chính lên vai người công dân , và trao cho tư nhân đảm nhiệm một số lĩnh vực thuộc bổn phận nhà nước phải quản lý, đặc biệt là giáo dục đào tạo.

Theo tôi biết, ở các nước tiên tiến hay không, sự tham gia của người công dân vào lĩnh vực giáo dục đào tạo này được thể hiện qua sự hiện diện trong các hội đồng quản trị hay tư vấn, của các phụ huynh học sinh, của các công đoàn, của đại diện xã hội dân sự, vv. và nói chung qua tiếng nói của dư luận, chủ yếu là để góp ý về chiến lược, về hướng phát triển, đề nghị những giải pháp phù hợp cũng như để tố cáo những bất cập.

Ở những nước đó, tôi không hề thấy có sự cưỡng bức nào ghi trong hiến pháp (thí dụ như cuỡng bức học hết tiểu học, hay học đến tuổi 16, v.v....) mà lại gắn liền với sự cưỡng bức gia đình người học phải đóng học phí, nhất là học phí cao. Nếu có, thì thật là một sự kỳ dị, vì người dân phải đóng thuế, vậy thì thuế đó dùng để làm gì? Nếu quả là mức thu nhập của người dân đất nước đó chưa đủ cho phép có phương tiện vật chất để bảo đảm những mục tiêu “cao” trong việc học hành , vv. thì họ cũng đủ lương thiện để “liệu cơm mà gắp mắm”, và không đưa vào hiến pháp những điều mà rốt cục nhà nước của họ không thực hiện được.

Ai cũng ước mơ có một nền giáo dục đào tạo với chất lượng tốt. Và tất nhiên, chất lượng tốt đòi hỏi những phương tiện về nhân sự và về vật chất, với một giá phải trả. Nhà nước thay mặt xã hội để điều hành, quản lý công việc của đất nước, bảo đảm cuộc sống của toàn dân.

“Công bằng”, “bình đẳng” trong việc học hành, không có nghĩa là ai ai cũng phải có bằng cấp cao, mà có nghĩa là : giàu nghèo sang hèn, ai có trình độ thì học cao, ai không có trình độ thì học vừa đủ, theo số chỗ mà phương tiện của đất nước có thể bảo đảm nổi. Thi tuyển để lấy người vào học trong các trường công lập mang ý nghĩa đó, cho nên không thể tăng học phí vô tội vạ ở các trường thuộc hệ thống đó, gây ra sự kỳ thị giàu nghèo. Nếu không đủ ngân quĩ để bảo đảm mức độ của trường công lập, thì đừng mở tràn lan. Đó là trách nhiệm quản lý của nhà nước. Tất nhiên, có thể có những đóng góp của những nhà hảo tâm cho các trường, nhưng đó là tự nguyện.

Thiết tưởng đừng dùng cụm từ “xã hội hóa” để nhập nhằng che đậy việc ép buộc đóng học phí cao hay những chi phí nhì nhằng gì khác trong hệ thống công lập.

Còn các trường tư thì tùy mức độ ; tuy nhiên tư bản hoang dã kiểu thế kỉ 19, và kinh doanh giáo dục tàn nhẫn, ngày nay không còn tồn tại ở đa số các nước trên thế giới nữa.

Bùi Trọng Liễu - Nguyên giáo sư Đại học (Paris, Pháp)

************************

Email: lythuongkiet82@yahoo.com

Tieu de:

Noi dung: Tôi thấy mọi người nói nhiều về cái gọi là "xã hội hoá "giáo dục mà không thấy ông Bùi Trọng Liễu còn nói những điều chưa đúng về gd Việt Nam . Tôi xin trích nguyên văn"tuy nhiên tư bản hoang dã kiểu thế kỉ 19, và kinh doanh giáo dục tàn nhẫn". Tôi không hiểu thế nào là tư bản hoang dã và kinh doanh gd tàn nhẫn ? Nếu theo ông không mở các trường công lập thì tôi nghĩ con em nông thôn sẽ không bao giờ biết trường học là cái gì. Hơn nữa hiện nay các trường dân lập về mức độ đóng góp cao hơn nhiều so với các trường công lập.Không đủ các trường công lập thì số hs còn lại sẽ đi đâu làm gì?

Ho ten:

Dia chi: Hà nội

Noi dung: Nhận và đánh giá một vấn đề, phụ thuộc rất lớn vào việc các thông tin số liệu bạn có nắm được không, số liệu đó có chính xác không. Ở nước ta các thông tin số liệu it được công bố công khai và không bị bắt buộc phải công bố. Nhưng theo tôi được biết ngân sách cho giáo dục của nhà nước hàng năm rất lớn ( tỷ lệ chi ngân sách không thua các nước xung quanh ) nhưng quản lý sử dụng dở, lãng phí nên không có tiền tăng lương cho giáo viên.... Các nước mà chúng ta gọi là tư bản bóc lột thì đang miễn giảm học phí phổ thông ngày càng phổ cập còn chế độ chúng ta buồn thay: lương thầy cô giáo thì thấp học phí mỗi ngày mỗi nâng lên.... Chung quy nhà nước chưa làm tròn bổn phận quản lý đồng tiền đóng thuế của người dân...vậy thì các câu khẩu hiệu vì dân...có sáo rỗng không ???

Ho ten: Lâm Quang Vinh
Dia chi: Trường Đại học Trà Vinh
Email: lamquangvinhtv@yahoo.com
Tieu de: XHH giáo dục - xin đừng nguỵ biện!

Noi dung: Tôi là một nhà giáo; tôi thật sự đau lòng khi phải chứng kiến cảnh những đứa học trò nghèo ( nhiều triển vọng phát triển) của mình phải lần lượt rời giảng đường để mưu sinh hay bị cấm thi vì cha mẹ của chúng không đủ tiền để đóng tiền học phí. Mà số tiền đâu có lớn lào gì cho cam chỉ 500 -600 nghìn đồng cho một học kỳ,. Xã hội ta tuy phát triển nhưng một số vùng còn nghèo lắm,đường đi học còn gian nan lắm, cơ hội vào đời của những đứa trẻ nhà nghèo là mỏng manh và xa xôi lắm. Xã hội hoá giáo dục là làm cho họ(những học sinh, sinh viên nghèo), cấp cho họ một cơ hội để học tập, một cơ hội để vào đời ngang bằng với những đứa trẻ khác ở thành thì thì đó mới là xã hội hoá giáo dục, đó mới là nhân bản của xã hội xã hội chủ nghỉa chứ không phải đơn giàn là đóng nhiều tiền từ nhiều khoản để có kinh phí cho ngành giáo dục tự di tiêu xài theo kiểu đề án này , đề án nọ… Tôi đã từng mong ước - dù là những ước mơ xa xôi- tôi có đủ vốn lập một doanh nghiệp nhỏ để kinh doanh giải trí, đó sẽ là nơi giải quyết việc làm thời vụ cho những sinh viên nghèo, Tôi sẽ dánh hết tiền lương giáo viên của mình cho những học bổng “vượt khó” không biết như vậy có phải là “Xã hội hoá giáo dục” không? hay chỉ là khẩu hiệu suông để “moi tiền thiên hạ- những người đã quá nghèo!”

Nhiều người cố tình hiểu sai để mưu lợi!
Mạc Văn Trang, Hà Nội, email: mactrang@fpt.vn

"Chữ Xã hội" hoá GD cũng đã được giải thích trong các văn bản khá rõ, nhưng họ cố tình hiểu sai thành "tư nhân hoá GD", "cổ phần hoá GD", "Tận thu cho GD"... Mà không biết có gì hấp dẫn mà nhiều người say mê, hăng hái, quyết tâm làm nhanh, làm mạnh lắm!? Có nhiều lời cảnh báo, góp ý rằng: Đó là đi ngược ý nguyện của dân; Đi ngược Tư tưởng Hồ Chí Minh; Đi ngược xu thế thế giới... Còn lấy tiền đâu ra để làm GD thì Chính phủ phải đi học các nước chứ! Tại sao người ta làm được? Hàng trăm nước miễn phí GD 12 năm thôi?

Nguyễn Đức Truờng, Nguyễn Công Hoan, Hà Nội, email: nguyenductruong71955yahoo@

GS Bùi Trọng Liễu đã phân tích rất chính xác sự vô lý của việc sử dụng khái niệm “xã hội hoá” trong việc dự định tăng học phí ở các trường công lập. Rất vui vì VietNamNet đã đăng ý kiến của giáo sư Liễu. Nhân việc này tôi cũng xin bổ sung một điều về cách hành xử của cơ quan quản lý trong cách tiếp nhận ý kiến đóng góp của người Việt ở trong nước. Thường những ý kiến của người Việt ở trong nước không được coi trọng. Chúng được xếp một bên một cách “thản nhiên theo nghĩa ngược lại". Chỉ khi có những ý kiến trùng hợp từ bên ngoài biên giới nước Việt (của bạn bè quốc tế, của những Việt kiều có danh tiếng) thì những ý kiến của người Việt trong nước mới được coi trọng. Đối với ý tưởng “xã hội hoá giáo dục” do quản lý nhà nước đưa ra, người dân trong nước không phải không có suy nghĩ như giáo sư Bùi Trọng Liễu. Nhưng dường như những suy nghĩ đó viên đá ném ao bèo!

Dùng từ sai bản chất
Trương Văn Tạo, Hà Nội, email: Taovantruong@yahoo.com

Tôi hết sức tán thành nội dung bài viết của GS Bùi Trọng Liễu. Hiện nay, việc lạm dụng cụm từ "xã hội hoá" được thực hiện ở rất nhiều lĩnh vực từ vệ sinh môi trường, y tế, thể dục thể thao, quản lý trật tự an ninh... và được phát ngôn, đăng tải mọi lúc mọi nơi (nếu có diễn đàn) vô hình chung đã làm cho người dân hiểu sai chủ trương, chính sách của nhà nước. Một số người còn dùng cụm từ này như là "mốt ngôn ngữ diễn thuyết". Ai đó nên xem lại mình kẻo quá lố rồi.

Bàn về Xã hội hóa
Đoàn Hải Yến, Q.Phú Nhuận, TP.HCM

Lâu nay chúng ta nhầm lẫn một cách tệ hại chữ: "xã hội hóa". Nào là xã hội hóa giáo dục, xã hội hóa y tế, xã hội hóa xây nhà tái định cư. Không phải cái gì cũng xã hội hóa. Ở đây, cái nào nhà nước phải có trách nhiệm làm, vì anh đã thu thuế của dân, cái nào để tư nhân làm thì tạo điều kiện cho họ làm, còn xã hội hóa là sao? Tôi đề nghị báo chí nên lên tiếng về vấn đề này. Chỉ có Nhà nước, tập thể hoặc cá nhân ai đó, chứ làm giáo dục theo kiểu xã hội hóa là làm sao?

"Xã hội hoá" hay "Thị trường hoá" giáo dục?
Nguyễn Quang Hoa, Trương Định, Hai Bà Trưng, Hà Nội, email: hungvuong1@vnn.vn

Tôi rất tán đồng với ý kiến của Giáo sư Bùi Trọng Liễu khi nhận xét về cụm từ "Xã hội hoá giáo dục" mà chúng ta vẫn thường gặp trên các diễn đàn, thậm chí cả trong các kỳ họp của Quốc hội cũng rất sính dùng. Trong một ý nghĩa tốt đẹp nào đó thì cụm từ này có thể được hiểu "sự nghiệp giáo dục là sự nghiệp của toàn dân". Nhưng bản chất thật của vấn đề lại không phải là như vậy. Mà thực chất họ coi "Xã hội hoá giáo dục" như một nghĩa vụ đóng góp về tài chính và vật chất cần phải bổ đầu cho những phụ huynh và những người trong độ tuổi đi học. Cũng chính bởi lẽ đó mà sự thiêng liêng, lòng kính trọng của đại bộ phận quần chúng đối với ngành giáo dục đã phần nào bị giảm sút, và hơn thế nữa đã làm mất đi tính ưu việt vốn có của nền giáo dục truyền thống mà bấy lâu nay chúng ta vần hằng mơ ước. Chúng ta đang "Thị trường hoá" giáo dục thì đúng nghĩa hơn là "Xã hội hoá giáo dục". Một khi đã thị trường hoá giáo dục thì tính nhân văn trong ngành giáo dục sẽ dần bị mất đi và thay vào đó chỉ còn là những toan tính cho lợi nhuận...

Email: betan96@yahoo.com
Tôi rất tán thành với những điều mà ông Bùi Trọng Liễu đã viết. Cụm từ "Xã hội hóa" đang bị lợi dụng, cố tình hiểu sai. "Xã hội hoá giáo dục", "xã hội hoá y tế"... thực chất là người dân phải nộp tiền nhiều hơn vào những lĩnh vực mà đáng ra họ phải được hưởng vì họ đã đómg thuế. Cái kiểu "x ã hội hoá" này chỉ có những người nhiều tiền mới có khả năng. Dần dần con cái của những người nghèo sẽ thất học, sẽ không được chữa bệnh vì không đủ tiền.

vnschool.net (Theo http://vietnamnet.vn/bandocviet/2007/07/724433/)