Giáo viên giàu kinh nghiệm

Vào chiều thứ sáu, Heikkinen đang ở trường, ngôi trường được đặt tên theo địa danh vùng, ông có buổi gặp gỡ với cô giáo đang dạy con gái 9 tuổi của mình, với bác sỹ tâm lý và một giáo viên phụ trách các trẻ em cần giúp đỡ đặc biết. Ông kể đã với các cô giáo là con gái ông mắc bệnh tâm lý; và trường đang bàn cách để giúp con gái ông trở lại trạng thái tâm lý bình thường.

Đây đã trở thành một điều đặc biệt đối với hệ thống giáo dục ở Phần Lan, một hệ thống có đội ngũ giáo viên đa dạng và chuyên nghiệp: có 28 giáo viên dạy cho 265 học sinh, hiện đang học tại trường Arabia.

Không khí trong lớp học Arabia gợi cho những nhà giáo dục Mỹ đang thăm trường nhớ tới những trường học tư nhân tốt nhất ở Mỹ, ở đó sự thân tình giữa giáo viên và học sinh được làm giàu thêm bởi những kỳ vọng đặt vào mọi học sinh chứ không chỉ quan tâm tới những học trò giỏi nhất.

Trường học, nằm giáp ranh với Helsinki, xây dựng lại trên nền một bệnh viện vốn chuyên chữa trị cho những người nghiện rượu (một vấn nạn lớn ở Phần Lan). Sau ba năm hoạt động, mỗi năm trường mở thêm một lớp, riêng năm 2006 mở thêm lớp 9 trong hệ giáo dục toàn diện.

Việc xây dựng thêm các lớp học đang được tiến hành, và một ngôi trường mới đang trên bảng vẽ, dự kiến sẽ mở ra vào năm 2010. Trường sẽ tuyển 500 học sinh, so với quy mô ở Phần Lan thì nó sẽ là một trường học lớn.

Học sinh của trường Arabia chủ yếu là con cái của các sinh viên mới ra trường và các chuyên gia, bà hiệu trưởng Karkkainen nói. Nhưng khách thăm trường nếu có ý hỏi rằng thành công của trường là vì điều này thì sẽ được chỉnh ngay.

Bà Karkkainen bộc bạch: "Ngôi trường tôi làm việc gần đây nhất khác lắm, nằm ở vùng lân cận, chẳng khác gì khu ổ chuột (cái mà Phần Lan coi là ổ chuột, theo tiêu chuẩn của Mỹ thì không phải vậy). Học sinh của trường, 1/3 là dân nhập cư (những người này ở Phần Lan còn rất ít), 1/3 khác là các học sinh thuộc diện chăm sóc đặc biệt." Chính quyền rất chăm lo cho ngôi trường đó. Bà nói: giờ thì xây thêm một khu mới, tuyển thêm nhiều nhân viên xã hội. Có rất nhiều vấn đề với học sinh và phụ huynh. Nhưng dù thế, kết quả vẫn rất tốt, bà kể. Giáo viên được đào tạo ra là để dạy dỗ những trẻ em khó dạy.

Thần dược cứu đói nghèo

Niềm tin vào giáo dục không chỉ là vấn đề chính sách giáo dục của chính phủ. Nó bắt nguồn sâu xa từ tính cách dân tộc của một quốc gia nghèo về tài nguyên thiên nhiên. Phần Lan chẳng có gì ngoài cá và rừng.

Phần Lan dần dần nhận thức rõ rằng chỉ có giáo dục là liều thuốc giải hiệu nghiệm nhất cho nạn đói nghèo cách đây hơn một thế kỷ. Himanen, một triết gia nói. “Sự phát triển của Phần Lan đến từ việc đầu tư cho hệ thống giáo dục”

Điều tra PISA, do OECD tiến hành tại Paris, khẳng định rằng trường học Phần Lan đạt thành tích xuất sắc ở tất cả các cấp học trong cả nước. Theo điều tra này thì Nhật Bản và Phần Lan đứng đầu về cả chất lượng và mức độ bình đẳng.

Karkkainne có được quyền tự chủ rất lớn với tư cách là hiệu trưởng trường học toàn diện Arabia. Hội đồng điều hành của bà có 5 phụ huynh, hai giáo viên, đại diện công ty trong vùng cùng với bà xây dựng chương trình học cho trường, xây dựng nội quy và tuyển giáo viên.

Bà đã tâm sự cách mà bà tuyển giáo viên. Gần đây, bà cho biết cần một giáo viên tiếng Phần Lan có thâm niên trong mạng máy tính nối các trường học Helsinki. Có tới 37 giáo viên đủ tiêu chuẩn đăng ký, đa phần đều có thâm niên nghề. Thường thì một giáo viên mới ra trường phải dạy ở các tỉnh trong vòng 5 năm trước khi có thể xin được một biên chế ở trường thành phố.

Karkkainen phỏng vấn 5 giáo viên ưng ý nhất và chọn một người để dạy cho khóa học năm sau (2006), bắt đầu từ giữa tháng 8.

Trường học toàn diện Arabia như một thiên đường trên hạ giới. Một ngày thăm trường, khách sẽ tự mình bắt gặp nhiều điều cho thấy trường ra trường, trò ra trò; học tập bao giờ cũng là sự kết hợp của học thuộc lòng, vui chơi và một chút nghiêm cẩn. Nhưng có một vài điều thực sự ấn tượng.

Điều đầu tiên là sự chững chạc của học sinh. Từ rất lâu rồi, Phần Lan tin rằng 7 tuổi trẻ em mới nên bắt đầu đi học, do đó, so với Mỹ, học sinh Phần Lan lớn hơn học sinh Mỹ một tuổi ở tất cả các cấp học. Trẻ em sáu tuổi vẫn đang học dự bị tiểu học (hầu hết trẻ em 6 tuổi ở Phần Lan tới trường hoặc nhà trẻ học dự bị tiểu học).

Nhưng theo bà Raili Rapila, một giáo viên mẫu giáo ở trường Arabia cho biết, các trường mẫu giáo ở Phần Lan không tạo bất kỳ một áp lực nào bắt trẻ em tập đọc trước khi vào lớp 1. Có 3 em trong số 10 học trò của cô giờ đều nghiện đọc sách, nhưng cả 10 đứa đều muốn được nghe cô đọc hàng ngày, và đọc cho học trò nghe là môn học thường xuyên ở trường. “Các kỹ năng xã hội và chơi mà học quan trọng hơn việc đọc đối với những trẻ em sáu tuổi", cô nói.

Trong buổi học của học sinh lớp 8 của cô giáo Riita, một cậu học trò 14 tuổi không chịu tham dự vào bài học thuộc lòng mà chỉ chú tâm nghe máy iPod của mình. “Em chắc là mình không tham gia chứ?"cô Riita khẽ khàng nhưng nghiêm nghị hỏi lại. Cậu bé không trả lời, sắc mặt lạnh lùng, chán ngắt.

Nhưng chỉ ít phút sau, cậu trò chuyện bằng một giọng tiếng Anh trôi chảy với những người khách Mỹ đang thăm quan trường, kể lại những “thành tích” của cậu có thể ngồi nhiều giờ trên máy tính cá nhân mà không cần ngủ ngáy gì cả. Lần lâu nhất là 76 giờ đồng hồ. "Sao em có thể thức được lâu vậy?". - "Cứ uống coca và cà phê thôi. Khi phải làm việc thì cà phê và coca là nhất". - "Vậy em làm gì trên máy tính?" - "Dịch lời những bài hát tiếng Anh sang tiếng Phần Lan chẳng hạn", cậu tỉnh bơ nói.

Đó là một học sinh cá tính, sau này cô giáo Riitta kể với chúng tôi. Thế nhưng cô nói rằng cuối cùng cô cũng tìm ra cách trị được anh chàng này trong một tuần thực tập bắt buộc cho học sinh lớp 8. Bà đã hướng cho cậu thực tập tại nhà trẻ của trường và cậu rất thích việc này. Và lũ trẻ khoái cậu ấy. Thế nên, có lẽ, sau này cậu ta sẽ thấy rằng cậu muốn làm giáo viên cũng nên.

Một công việc lý thú

Giáo viên trường công ở Mỹ thường phàn nàn họ thiếu sự hỗ trợ và ít được tôn trọng. Câu trả lời đều ngược lại khi hỏi những điều tương tự với giáo viên ở trường Arabia.

Tuomas, 38 tuổi, giáo viên dạy môn khoa học của trường, có bằng Thạc sỹ về địa lý, nói rằng những người bạn cùng lứa đại học với anh, giờ đang làm cho NOKIA, tập đoàn điện thoại di động toàn cầu gốc Phần Lan, có thu nhập rất cao. Tuomas dạy 190 ngày một năm, từ 3-8 giờ một ngày. Công việc vui vẻ. Mình tự làm những dự án của riêng mình. Điều ấy rất quan trọng. Bạn còn muốn gì hơn thế?

Tuomas kể rằng tiền lương trừ thuế của anh khoảng 2000 euro (khoảng 2500 USD vào thời điểm 2005). Giống như tất cả các công dân Phần Lan, gần như anh không phải trả chút gì cho vấn đề y tế, hoàn toàn miễn phí trong việc học hành kể từ khi mẫu giáo tới khi không còn gì để học trong trường. Khi còn là sinh viên, mỗi tháng được vay 400 USD để chi dùng cho sinh hoạt. Đam mê của Tuomas là lái thuyền đi khắp các hồ tại Phần Lan, giờ anh đang sở hữu một chiếc thuyền dài 18 foot.

Ở trường, Tuomas phụ trách phòng máy tính, vài chục chiếc máy xách tay. Học sinh của anh có thể tự do sử dụng cho công việc nghiên cứu. Trong 9 năm đầu tiên, thậm chí môn học về máy tính chưa được đưa thành môn học bắt buộc đối với học sinh, chẳng có khóa học nào về máy tính kể cả kỹ năng đánh máy và rất nhiều học sinh Phần Lan vẫn chỉ biết mổ cò trên bàn phím. Thế nhưng đó chính là triết lý giáo dục không áp đặt rất tốt của Phần Lan đối với học sinh tiểu học.

Điểm đặc biệt khác đó là không có kiểm tra đồng loạt. Theo bà Karkkainen, hiệu trưởng trường, nếu không tính tới việc tham gia vào kỳ điều tra PISA, học sinh chỉ phải làm bài kiểm tra toán khi hết lớp 5, lớp 8 và lớp 9 và một bài kiểm tra môn hóa và vật lý cuối lớp 8. Thế thôi. Và ngay cả khi kết quả không được tốt lắm thì chẳng có chuyện gì với học sinh và với trường cả.

Điều thú vị nữa là dù giáo dục của Phần Lan đạt kết quả rất cao và người Phần Lan rất tự hào về điều đó nhưng chi tiêu của chính phủ trên thực tế có giảm đôi chút. Karkkainen phải cắt giảm chi tiêu của trường 4% so với năm ngoái. Bà cũng nói, lý do bởi người Phần Lan đang già đi nhanh chóng, chi tiêu cho người già tăng lên và do đó chi phí cho trường học cũng phải giảm đi.

Thật khó để tưởng tượng rằng người Phần Lan lại để cho các trường học kém đi khi mà giờ đây họ đã đạt được những kết quả tuyệt vời như vậy. Giáo dục là một phần của cái mà Himanen gọi là “dự án toàn quốc”, là nỗ lực của cả đất nước đưa Phần Lan có một vị trí vững chắc như nó đã đạt được trong thế giới hiện đại ngày nay.

"Chúng tôi vẫn muốn rằng chúng tôi phải thể hiện một điều gì đó, và điều đó là chúng tôi là những người thực sự xuất sắc", bà Karkainen nói.

• Nguyễn Thành Huy (Theo Washington Post)

School@net (Theo http://www.tuanvietnam.net/vn/tulieusuyngam/3190/index.aspx)