Tại sao phát hiện ra kháng sinh lại có tên trong danh sách 100 phát hiện vĩ đại nhất?

Thuật ngữ kháng sinh (antibiotic) bắt nguồn từ tiếng La tinh, nó có nghĩa là “chống lại sự sống”. Trước đây trong dân gian thường sử dụng các loại thuốc làm từ nguyên liệu tự nhiên có thể trị được một vài loại bệnh tật, chẳng hạn như vỏ cây, một loại bơ hoặc nấm nào đó. Các thầy thuốc ngày xưa biết những loại thuốc tự nhiên có thể cứu chữa bệnh nhưng họ lại không thể lý giải nguyên lý bên trong của nó.

Paul Ehrlich là người đầu tiên tiến hành nghiên cứu và điều tra về kháng sinh, đồng thời cũng là người phát hiện được ra loại hợp chất kháng sinh đầu tiên. Phát hiện của ông đã mở ra kỷ nguyên mới cho ngành y học và ngành dược học, đồng thời dẫn đến sự ra đời của một lĩnh vực trị liệu hóa học hoàn toàn mới. Kháng sinh (loại kháng sinh penicillin nổi tiếng nhất được phát hiện vào năm 1928) đã cứu được hàng triệu sinh mạng và công lao lớn nhất phải kể đến là sự đóng góp của Paul Ehrlich.

Kháng sinh được phát hiện ra như thế nào?

Paul Ehrlich sinh ra ở nước Đức vào năm 1854. Ông là một học sinh xuất sắc, sau này ông đã theo học về y tế tại viện nghiên cứu sinh. Trong một lần dùng kính hiển vi để tiến hành thí nghiệm, ông đã rất hứng thứ với việc nhuộm sắc cho mẫu tế bào và thấy rằng sẽ dễ dàng hơn khi quan sát chúng dưới kính hiển vi. Nhưng vấn đề khó khăn ở đây là chất nhuộm màu đã làm chết mẫu tế bào trước khi ông kịp quan sát. Ehrlich quyết tâm đi tìm một nguyên liệu nhuộm màu khác không làm hại những vi sinh vật yếu ớt. Trong quá trình đi tìm kiếm đó ông đã phát hiện ra một số chất hóa học có thể giết chết một vài loại tổ chức đặc biệt, từ đó khiến ông băn khoăn tự hỏi liệu quá trình này có khống chế được không.

Đến năm 1885, con người đã biết được vi sinh vật là nguyên nhân của rất nhiều bệnh tật và các nhà khoa học cũng đã nỗ lực nghiên cứu chúng trên kính hiển vi. Ehrlich một lần nữa lại thấy chúng đã bị chết bởi chất nhuộm màu trước khi ông kịp quan sát. Nhưng hiện tượng này đã làm trong đầu ông lóe lên một ý tưởng mới lạ: liệu có một hợp chất hóa học nào đó có thể giết chết các loại vi sinh vật mà không làm hại cho cơ thể con người hay không? Do đó chỉ cần tiêu diệt những nhân tố gây bệnh sẽ có thể chữa trị được bệnh tật.

Vào những năm 90 của thế kỷ XIX, Ehrlich đã chuyển hướng sang nghiên cứu hệ thống miễn dịch và phương pháp để khống chế phản ứng giữa chất độc và kháng chất độc. Ông nghĩ, nếu các chất kháng độc luôn luôn đi tìm để tiêu diệt các chất độc đó thì ông có thể tạo ra một chất hóa học đi vào cơ thể người và tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh. Ông gọi loại chất hóa học này là “đạn thần dược”. Công trình hóa học này là thành quả 25 năm nghiên cứu miệt mài của Ehrlich.

Cũng vào thời điểm ấy, các nhà khoa học đã tìm ra được nhiều loại vi khuẩn gây bệnh, chúng đã cung cấp cho loại “đạn thần dược” của Ehrlich một mục tiêu chiến đấu vô cùng thích hợp. Ông bắt đầu từ loại “khuẩn xoắn” gây bệnh giang mai. Ông chế tạo ra loại hỗn hợp gồm chất hóa học khác nhau, lấy asen (thạch tín) là cơ sở. Asen là chất có thể tiêu diệt các tổ chức vi sinh vật rất hiệu quả.

Đến năm 1907, Ehrlich đã thử nghiệm được 606 loại hợp chất hóa học. Ông thử nghiệm loại hợp chất thứ 606 trên cơ thể của thỏ bị nhiễm bệnh giang mai. Và kết quả là hợp chất này đã có thể cứu được những con thỏ thí nghiệm. Ehrlich đặt tên cho loại chất ấy là sanvasan, và sau này ông lại tiến hành trên 100 thí nghiệm khác để chắc chắn rằng chúng có thể chữa được bệnh mà không nguy hiểm đến cơ thể bệnh nhân. Ông phải mất tới hai năm để cho ra đời một dạng thuốc, nó rất dễ sản xuất và cũng dễ quản lý. Trong quá trình chế tạo các loại thuốc, ông nhận thấy loại thứ 914 là loại thuốc tốt nhất, ông đặt tên cho nó là neosalvarsan.

Loại thuốc neosalvarsan này nhanh chóng được đưa ra và áp dụng cứu chữa cho các bệnh nhân tâm thần phân liệt trong thời kì cuối của bệnh giang mai. Hầu hết các bệnh nhân dùng thuốc đã có biến chuyển rất khả quan, thậm chí có một vài người đã bình phục hoàn toàn.

Neosalvarsan là một loại thuốc hóa học nhân tạo đầu tiên có thể tiêu diệt sinh vật mà không gây hại đến cơ thể bệnh nhân. Phát hiện này của Ehrlich đã mở ra một lĩnh vực mới, lĩnh vực hóa học trị liệu.

schoolnet@