1. CSDL ngân hàng câu hỏi (question bank)

CSDL ngân hàng câu hỏi (question bank) là đối tượng cơ bản nhất của bộ phần mềm iQB. Mỗi CSDL là một tệp (file) trên đĩa với phần mở rộng mặc định là iqb. Người sử dụng các phần mềm iQB Leo hay iQB Cat sẽ được quyền khởi tạo ra các CSDL ngân hàng câu hỏi này.

Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi (iQB file) là gì?

- Là một tệp (file) trên đĩa với cấu trúc đặc biệt, sau khi đã khởi tạo thì được phép sử dụng lại nhiều lần, cập nhật thêm dữ liệu, sao chép đến bất cứ đâu và vào bất cứ thời gian nào.

- Có thể hiểu CSDL ngân hàng câu hỏi (iqb file) là sản phẩm đầu ra của bộ công cụ phần mềm iQB.

- Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi sẽ lưu trữ các thông tin quan trọng sau đây:

+ Ma trận kiến thức hay nội dung các kiến thức chính của ngân hàng câu hỏi hiện thời.

+ Các kỹ năng kiểm tra tương ứng liên quan đến các câu hỏi trong CSDL.

+ Tập hợp các câu hỏi cụ thể.

+ Các mẫu đề kiểm tra kiến thức dùng để khởi tạo nhanh các đề kiểm tra từ CSDL ngân hàng câu hỏi hiện thời.

- Phần mềm iQB có thể tạo ra rất nhiều CSDL ngân hàng câu hỏi khác nhau và có khả năng làm việc với tất cả các CSDL ngân hàng câu hỏi tương ứng.

- Ngoài các thông tin nội dung chính các câu hỏi, trong mỗi CSDL iqb còn có các thông tin tham chiếu quan trọng sau đây:

+ Mã ngân hàng câu hỏi (Bank ID). Mỗi CSDL sẽ được gán với một mã ID duy nhất dùng để phân biệt các ngân hàng câu hỏi với nhau.

+ Tên của CSDL ngân hàng câu hỏi.

+ Thông tin chung về CSDL này như mô tả ngắn, mô tả môn học, ...

+ Số hiệu phiên bản của CSDL hiện thời. Đây là thông tin quan trọng chỉ ra trạng thái phiên bản hiện thời của CSDL. Phần mềm sẽ căn cứ vào số hiệu này để biết và thực hiện việc nâng câp nếu thấy cần thiết.

+ Các thông tin liên quan đến font chữ và bảng mã được dùng để nhập liệu cho ngân hàng câu hỏi này.

+ Thông tin về tác giả của CSDL này.

2. Ma trận kiến thức: phạm vi và chủ đề kiến thức (curriculum matrix)

Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi sẽ tương ứng với một Ma trận kiến thức duy nhất và xác định. Ma trận kiến thức chính là một tập hợp các phạm vi kiến thức cụ thể chỉ ra nội dung kiến thức của toàn bộ các câu hỏi trong CSDL hiện thời. Mỗi câu hỏi trong CSDL sẽ bắt buộc phải có một tham chiếu duy nhất đến một phần tử của ma trận kiến thức.

2.1. Cấu trúc của một Ma trận kiến thức

Ma trận kiến thức có thể được xem và thể hiện theo nhiều kiểu khác nhau. Thông thường có 2 kiểu hay dùng nhất là kiểu bảng (ma trận) và kiểu hình cây.

Trong mô hình bảng (ma trận) chúng ta thấy:

- Thông tin ghi trên các hàng tiêu đề được gọi là Phạm vi kiến thức. Các thông tin này không phải là nội dung của bản thân kiến thức mà chỉ là các thông tin phạm vi ví dụ lớp, khối lớp, học kỳ, ....

- Thông tin ghi trong các ô hoặc trên tiêu đề cột chính là các nội dung

chủ đề kiến thức cụ thể. Dễ thấy rằng các nội dung kiến thức này được chia làm 2 loại: loại lõi (nằm trên ô) và loại tiêu đề (nằm trên tiêu đề cột, hoặc tiêu đề thư mục trong cấu trúc cây).

- Mô hình các phạm vi kiến thức mức tiêu đề có hình cây do vậy chúng ta nói phạm vi kiến thức tương ứng với CSDL có mô hình cây. Đây là một đặc điểm rất mạnh của phần mềm iQB so với các phần mềm cùng loại.

2.2. Gán thông tin kiến thức cho câu hỏi

Mỗi câu hỏi trong CSDL ngân hàng câu hỏi phải được gán (gắn) với một chủ đề kiến thức lõi duy nhất. Việc gán này phải được thực hiện ngay trong quá trình khởi tạo câu hỏi này. Thông tin về kiến thức câu hỏi sẽ được thay đổi bất cứ lúc nào.

3. Kỹ năng kiểm tra (test skill)

Kỹ năng là một khái niệm nữa trong mô hình phần mềm iQB có liên quan đến các câu hỏi. Trong mô hình iQB, mỗi câu hỏi ngoài kiến thức ra còn phải được gán với thêm một thông tin nữa đó là kỹ năng yêu cầu của câu hỏi dành cho học sinh khi làm bài tập này.

Mô hình thông tin kỹ năng trong iQB được thiết kế khá đơn giản, được chia làm 2 loại: kỹ năng cơ bản và kỹ năng kiểm tra.

+ Kỹ năng cơ bản: là các kỹ năng dùng để gán trực tiếp cho các câu hỏi trong CSDL. Mỗi câu hỏi sẽ được gán với duy nhất một kỹ năng cơ bản nào đó. Tập hợp các kỹ năng cơ bản được lưu trữ trong CSDL như một danh sách đơn.

+ Kỹ năng kiểm tra: là một tập hợp các kỹ năng cơ bản. Kỹ năng kiểm tra dùng để gán cho các đề kiểm tra. Khi khởi tạo một đề kiểm tra, phần mềm sẽ dựa trên kỹ năng kiểm tra để thực hiện một bộ lọc các câu hỏi nằm trong tập hợp các kỹ năng cơ bản tương ứng của kỹ năng kiểm tra này.

4. Câu hỏi (question)

Câu hỏi có lẽ là khái niệm quan trọng và trung tâm nhất của phần mềm iQB. Đồng thời đây cũng là đối tượng phức tạp nhất, khó hiểu nhất trong số các khái niệm cần hiểu rõ của phần mềm.

Mỗi CSDL (iqb file) sẽ được phép nhập liệu và lưu trữ không hạn chế các câu hỏi. Mỗi câu hỏi nhằm phục vụ việc kiểm tra một kiến thức và kỹ năng nào đó của học sinh.

Mỗi câu hỏi trong iQB có rất nhiều tham số, cần tìm hiểu kỹ các tham số này trước khi tiến hành nhập liệu thực sự.

Hãy quan sát cửa sổ nhập thông tin của một câu hỏi trong màn hình dưới đây, chúng ta sẽ thấy mỗi câu hỏi sẽ có 6 nhóm thông tin cần nhập: Thông tin chung, Phân loại, Nội dung, Đáp án, Lời giải và Thống kê.

Mỗi câu hỏi sẽ có một ID duy nhất trong CSDL và sẽ gán cố định với một chủ đề kiến thức lõi và kỹ năng cơ bản.

Trong các thông tin cần nhập của câu hỏi, thông tin Nội dung là quan trọng nhất.

Như trong phần trên đã trình bày, khái niệm Câu hỏi trong iQB sẽ có 2 kiểu phân loại:

- Phân loại theo kiểu làm bài Tự luận / Trắc nghiệm.

- Phân loại theo nội dung thể hiện là Ngắn / Dài. Câu hỏi dài sẽ bao gồm một câu chính đi kèm nhiều câu hỏi phụ. Mỗi câu hỏi phụ có kiểu tương tự như một câu hỏi ngắn.

Ví dụ với mô hình câu hỏi trắc nghiệm, ngắn có 3 kiểu lưu trữ nội dung khác nhau. Dưới đây là 3 màn hình nhập dữ liệu câu hỏi trắc nghiệm tương ứng trong iQB.

5. Đề kiểm tra (test file)

Mỗi đề kiểm tra sẽ là một tệp trên đĩa với định dạng iqt. Các tệp này sau khi tạo ra sẽ được sử dụng hoàn toàn độc lập với CSDL gốc. Các tệp này có thể sao chép, di chuyển đi bất cứ đâu. Các giáo viên có thể thực hiện các theo tác sau trên các tệp đề kiểm tra này:

- Mở, xem trước và in ra giấy thành một đề kiểm tra hoàn chỉnh theo nhiều mẫu, kiểu khác nhau.

- Thay đổi một số thông tin hệ thống của đề kiểm tra này như mật khẩu bảo vệ, cách chấm bài, thời gian làm bài, tên trường, tên giáo viên, ....

- Thực hiện việc trộn và xáo trộn các câu hỏi trong đề kiểm tra này để tạo ra nhiều đề kiểm tra tương đương khác.

- Tiến hành kiểm tra trực tuyến trên máy tính theo đề kiểm tra này, sau khi làm bài máy tính sẽ tự động chấm điểm, kết quả chấm sau đó giáo viên có thể tổng hợp theo lớp để chuyển điểm vào các phần mềm quản lý điểm học sinh.

Qui trình khởi tạo một đề kiểm tra là tương đối phức tạp, cần đọc kỹ tài liệu của bộ phần mềm iQB để hiểu rõ qui trình này.

6. Mẫu đề kiểm tra (Test template)

Mẫu đề kiểm tra là một khái niệm rất mới và độc đáo của bộ phần mềm iQB. Vậy Mẫu đề kiểm tra là gì và được dùng để làm gì?

Có thể hiểu nôm na và đơn giản: Mẫu đề kiểm tra là một cái khung của đề kiểm tra khi chưa có câu hỏi cụ thể. Như vậy có thể hiểu như sau:

Mẫu đề kiểm tra + DS câu hỏi cụ thể = Đề kiểm tra thực sự.

Như vậy mẫu đề kiểm tra dùng để khởi tạo nhanh các đề kiểm tra. Trên thực tế mẫu đề kiểm tra rất cần thiết và có ứng dụng cao đối với các nhà trường và giáo viên. Mẫu đề kiểm tra được khởi tạo sẵn và lưu trữ ngay trong CSDL ngân hàng câu hỏi. Sau khi mẫu đề kiểm tra được khởi tạo, nó sẽ được dùng để khởi tạo nhanh các đề kiểm tra thực tế. Việc tạo một đề kiểm tra của giáo viên sẽ được thực sự giảm nhẹ về thời gian và công sức.

Hình ảnh sau cho ta thấy các mẫu đề kiểm tra đã được tạo ra trong một CSDL ngân hàng câu hỏi.

Trong phiên bản iQB 1.0, thông tin quan trọng nhất cần gán cho mỗi Mẫu đề kiểm tra là danh sách các phạm vi kiến thức và tỷ lệ của chúng cần có để thiết lập cho đề kiểm tra thật. Mô hình mẫu đề kiểm tra này được gọi là mẫu đề kiểm tra theo tỷ trọng kiến thức.

Bùi Việt Hà