Người Hà Nội đang tìm về điểm xuất phát của mình ở chính cái tên "Hà Nội ba mươi sáu phố phường". Buôn có bạn, bán có phường. Ba mươi sáu phố phường xưa chính là nơi tụ hội của người Kẻ Chợ có cùng một nghề nghiệp, một năng khiếu làm ăn. Vào thế kỷ 17 - 18, các phường nghề phát triển khá nhanh, nhất là các nghề thủ công mỹ nghệ. Triều đình Lê - Trịnh muốn tu bổ hoàng thành đã tuyển mộ những người thợ tài hoa khắp đất nước về Thăng Long, họ ở lại sinh sống và hành nghề trên các phường phố: thợ kim hoàn phố Hàng Bạc, thợ Khảm phố Hàng Khay, thợ thêu phố Hàng Trống... Cùng với những phường thợ là sự ra đời của các sản phẩm, có những phố bán riêng từng thứ: Hàng Ðào bán tơ lụa. Bát Sứ bán đồ sành sứ... làm cho Hà Nội sáng rực trăm màu: phố Hàng Ðồng lấp lánh ánh vàng, phố Hàng Tranh màu sắc vui tươi sặc sỡ...

Đối với mỗi người Việt Nam hôm nay, Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội luôn là biểu tượng của mảnh đất ngàn năm văn hiến, một trung tâm văn hóa còn chứa đựng trong lòng nó biết bao điều bí ẩn, quyến rũ, qua những chứng tích lịch sử, những dấu ấn về con người qua truyền thuyết và huyền thoại.

Bài thơ “Thăng Long sử thi” của nhà thơ Nguyễn Việt Chiến vừa đoạt giải cuộc Thi thơ Hà Nội mừng Đại lễ 1000 năm Thăng Long- Hà Nội do Báo Văn Nghệ (Hội Nhà văn VN) và Đài PTTH Hà Nội tổ chức với sự tham gia của 2500 tác giả trong và ngoài nước gửi về hơn 20.000 bài thơ. Theo đánh giá của Ban tổ chức cuộc thi thơ, Thăng Long- Đông Đô- Hà Nội từ ngàn năm nay và trước đó, có biết bao danh nhân, văn sĩ từ khắp các phương trời đã hội ngộ, đã đi qua, đã để lại dấu ấn và đặc biệt đã làm nên một nền văn hiến đặc sắc đất kinh kỳ, trong đó có những áng thơ bất hủ. Thi ca dù là những khúc tâm tình rất riêng, dù là những kỷ niệm thầm kín, lắng sâu hay những niềm vui, dự cảm chung, tất cả đều soi bóng thời đại. Có 23 nhà thơ được trao giải trong cuộc thi này, trong đó có 8 nhà thơ ở miền Nam.

Hàng Mã

Ít người biết rằng ở Hà Nội từng có phiên bản bức tượng Nữ thần Tự do hay còn gọi là tượng Đầm xòe (bằng 1/16 bức tượng ở Mỹ) đặt trên nóc tháp Rùa giữa hồ Gươm.

Nội thành Hà Nội hiện nay có 7 quận gồm 102 phường, tức 102 đơn vị hành chính cấp cơ sở với trên 400 phố và ngõ.

THĂNG LONG - HÀ NỘI là kinh đô lâu đời nhất trong lịch sử Việt Nam. Mảnh đất địa linh nhân kiệt này từ trước khi trở thành kinh đô của nước Ðại Việt dưới triều Lý (1010) đã là đất đặt cơ sở trấn trị của quan lại thời kỳ nhà Tuỳ (581 - 618), Ðường (618 - 907) của phong kiến phương Bắc. Từ khi hình thành cho đến nay, Thăng Long - Hà Nội có nhiều tên gọi, được chia thành hai loại: chính quy và không chính quy, theo thứ tự thời gian như sau:

Sau khi diệt triều Tây Sơn, vua Gia Long đã đổi phủ Phụng Thiên ( vốn là đất đai của kinh thành Thăng Long cũ ) thành phủ Hoài Đức và vẫn coi là một đơn vị trực thuộc ngang với trấn tức trực thuộc trung ương mà đại diện là Tổng trấn Bắc Thành. Đến năm Minh Mạng thứ 12 ( 1831 ) vị vua này tiến hành một đợt cải cách hành chính lớn, xoá bỏ Bắc Thành ( gồm 11 trấn và 1 phủ trực thuộc ) ở miền Bắc, chia cả nước ra làm 29 tỉnh trong đó có 15 tỉnh trực thuộc trung ương. Tỉnh Hà Nội gồm thành Thăng Long, phủ Hoài Đức của trấn Tây Sơn, và ba phủ Ứng Hoà, Thường Tín, Lý Nhân của trấn Sơn Nam.

Tác giả: Vương Trí Nhàn

Trong giai đoạn mới của sự phát triển đất nước, khi mà việc xây dựng nổi lên hàng đầu - "phát triển thật ra là một cách tốt nhất để bảo vệ một quốc gia" - thì việc trở lại với Chiếu dời đô lại có một ý nghĩa riêng, nhà văn hóa Vương Trí Nhàn đặt vấn đề.

Hà Nội, mỗi khi nhắc đến, không khỏi khiến ai cũng bồi hồi xao xuyến. Trái tim của đất Việt và trái tim của những người con xa quê hương. Hà nội là nơi khởi nguồn cho cảm hứng thi ca, nhạc họa, Hà Nội đẹp với vẻ thanh lịch và hào hoa. Khiến cho ai đã một lần đến là không thể quên. Nhân dịp Đại lễ nghìn năm thăng long Hà Nội, chúng ta cùng nhau nhìn lại những hình ảnh Hà Nội qua những vần thơ, qua những bài hát.

"Sau 1000 năm, Thăng Long - Hà Nội còn bao dấu tích? có khi nào bạn hỏi cái này có từ bao giờ, ngày xưa có khác gì không?", xuất phát từ câu hỏi này, độc giả Vũ Mạnh Hùng đã táo bạo thực hiện một dự án ảnh để dự thi Hà Nội của tôi.

Sau hơn nửa thế kỷ, những di tích, công trình của thủ đô như Nhà Hát Lớn, tháp nước Hàng Đậu, Ô Quan Chưởng... vẫn giữ nguyên nét cổ xưa. Tuy nhiên, nhiều phố phường đã đổi thay, hiện đại.

Lần theo những chi tiết ghi trong sử sách kết hợp với những tài liệu mới nhất về cổ địa chất, chúng ta có thể hình dung rõ hơn quá trình hình thành, phát triển và lý do bị chôn vùi của Hoàng thành Thăng Long (Hoàng thành); đồng thời cũng cung cấp thêm những căn cứ cho việc phát triển thủ đô...

Từ 36 phố phường đến nay, sau 50 năm giải phóng, Hà Nội đã phát triển lên tới khoảng trên dưới 500 phố. Con số không nhỏ. Thông thường người ta chia ra làm ba khu vực: Khu phố cố có từ thế kỷ trước còn lại. Khu phố cũ được xây dựng từ đầu thế kỷ 20, còn khu phố mới bắt đầu từ năm 1954, sau ngày giải phóng.

“Tôi ở đâu thì ở đó là nước Đức.”

Phát biểu năm 1938 của Thomas Mann sau khi di tản tới Hoa Kỳ.

Trường Mỹ thuật Đông Dương – cái nôi của hội hoạ Việt Nam

Thời Trung Cổ tại phương Tây nghệ thuật tự do bao gồm 7 môn: Tam khoa (Trivium): văn phạm, tu từ học, logic; Tứ khoa (Quadrivium): số học, hình học, âm nhạc, thiên văn. Hoàn toàn không có hội hoạ và điêu khắc. Người thời xưa coi hai môn này là nghề thủ công. Thời cổ Hy Lạp các hoạ sĩ và nhà điêu khắc bị xếp vào hạng dưới của xã hội, dưới những người tự do và chỉ hơn nô lệ mà thôi. Họ học việc trong xưởng theo cách truyền nghề, đâu có được học đại học mỹ thuật như bây giờ. Từ “nghệ thuật” (“ars” trong tiếng Latin và [tekhne] trong tiếng Hy Lạp) có nghĩa đơn thuần là “sự khéo léo, kỹ năng”. Thần bảo trợ cho các hoạ sĩ đồng thời cũng bảo trợ cho nghề rèn, đồ gốm, đan lát, kim hoàn, là thần thợ rèn Héphaïstos.[1] Trong Iliade của Homère có đoạn tả Héphaïstos chạm khắc chiếc khiên của Achille tinh xảo như thế nào.

Trong cơn say đủ loại kỉ lục “nhiều nhất, to nhất, lớn nhất, hoành tráng nhất...”, giới nhạc cũng muốn lập một cái “nhất” cho một thủ đô mới vươn rộng cỡ nhất nhì hành tinh này, thế là một nhận định tuy chưa được kiểm chứng bằng điều tra xã hội học nhưng đã được báo giới vội tóm lấy: Hà Nội là thành phố xuất hiện trong nhiều ca khúc nhất thế giới! Chưa hết, vì được mệnh danh là cái nôi khí nhạc, hẳn nhiên Hà Nội cũng đi vào nhiều tác phẩm thính phòng giao hưởng và hợp xướng nhất thế giới!

KTS Trần Thanh Vân

Tham luận tại Hội thảo: Về bản sắc văn hóa Hà Nội trong văn học nghệ thuật thế kỷ XX
Đại học Mỹ thuật Việt Nam - 42 Yết Kiêu, Hà Nội, ngày 23.9.2010

Hà Nội trong quá khứ

Thưa quý vị đại biểu, thưa các anh chị và các bạn.

Rất cám ơn ban tổ chức đã cho tôi được đọc tham luận tại hội thảo hôm nay. Tôi rất xúc động và tôi không biết nên bắt đầu từ đâu? Ba tháng liền, bản tham luận không sao hoàn thành nổi, tôi mở đầu được vài dòng rồi lại bỏ. Có nhiều điều cần phải nói quá, nhưng tôi không muốn biến bản tham luận này thành một bài điếu văn đầy nước mắt để khóc thương những cái đã mất. Tôi muốn tại diễn đàn hôm nay chỉ nói một vấn đề tôi cho là quan trọng nhất: Đó là vẻ đẹp thuần khiết chứa đựng tình cảm tâm hồn phong phú của một Hà Nội xưa cần phải giữ lấy. Đó là giá trị tinh thần lớn nhất, đó cũng là kho của rất quý giá mà chúng ta cần khai thác để nó mãi mãi tồn tại với thời gian, bên cạnh một thành phố Thủ đô hiện đại, năng động, đang phát triển từng ngày.