Cong ty Cong Nghe Tin hoc Nha truong http://www.schoolnet.vn

Cổ phần hoá trường học và các lỗ hổng chết người
25/05/2009

“Giáo dục là quốc sách hàng đầu, giáo dục tiểu học là bắt buộc và miễn phí. Cổ phần hoá (CPH) trường học có thực hiện mục tiêu đó không? CPH doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) đã chậm rõ rệt. Ngay cả các doanh nghiệp có tỉ suất lợi nhuận cao cũng chưa thu hút giới đầu tư, liệu cổ phần hoá trường học có sức hấp dẫn không?


Những lỗ hổng trong cổ phần hoá doanh nghiệp vẫn chưa được điều chỉnh, không nên tiếp tục áp dụng những quy định với những khiếm khuyết lớn đã phát hiện cho một lĩnh vực hoàn toàn mới như giáo dục.” – Nhận định của TS.Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương.

- Năm 2008, tốc độ CPH doanh nghiệp Nhà nước đang chậm lại một cách rõ rệt. Mấy chục năm qua, chúng ta mới CPH được 18% tổng tài sản của doanh nghiệp Nhà nước. Hiện nay còn tới 82% tổng tài sản chưa được CPH.

Trong tình hình khủng hoảng kinh tế hiện nay, các “đại gia”, “thiếu gia” cũng không còn hăng hái tham gia CPH nữa. Vì vậy trong bối cảnh này, cần phải xem xét nghiêm túc và cẩn trọng xem CPH trường học liệu có hấp dẫn không và đây có phải chủ trương đúng đắn không.

Rõ ràng những doanh nghiệp kia có sức hấp dẫn lớn, có tỉ suất lợi nhuận rất rõ ràng mà quá trình CPH đang rất chậm. Vậy có kỳ vọng nào khi đưa trường học ra CPH sẽ suôn sẻ và có lợi nhuận lớn hơn không?

Còn nhiều “lỗ hổng chết người” trong quy trình cổ phần hoá

Từ kinh nghiệm CPH các doanh nghiệp Nhà nước trong thời gian qua, theo ông khi tiến hành CPH trường học nên đặc biệt lưu ý những vấn đề gì?

- Thứ nhất, phải sửa lại quy chế CPH, điều chỉnh, bổ sung những thiếu sót mà chúng ta đã nhìn nhận ra nhưng chưa sửa được.

Năm 2008, Uỷ ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội báo cáo về kết quả giám sát quá trình cổ phẩn hóa đã phát hiện ra lỗ hổng rất lớn, nhất là về đất đai. Đất của các doanh nghiệp CPH nếu được chuyển giao sở hữu và định giá bán theo giá thị trường thì rất cao, nhưng nếu thuê của Nhà nước 50 năm thì giá rất thấp.

Tuyệt đại đa số DNNN cổ phẩn hoá đã chọn phương án thuê. Nhưng sau khi thuê được rồi thì các doanh nghiệp này lại cho thuê lại đất với giá thị trường để hưởng chênh lệch giá của hàng chục ngàn hecta đất ở vị trí “vàng”, “kim cương”.

Thứ hai, quá trình CPH hiện thiếu công khai minh bạch. Những người được tham gia CPH, được mua cổ phần với giá rẻ đều chưa được công khai. Vậy ai sẽ được lợi ở đây?

Thứ ba, nhiều người kỳ vọng CPH sẽ “cởi trói” để doanh nghiệp hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, nhưng thực tế là có tới 85% vị trí chủ chốt trong các doanh nghiệp Nhà nước được cổ phần hoá vẫn giữ nguyên, không có sự “thay máu” bằng những nhân lực mới.

Vì thế, nề nếp, tác phong trong doanh nghiệp Nhà nước được CPH và thực thi Luật Doanh nghiệp vẫn còn khoảng cách khá lớn. Các cơ quan quản lý Nhà nước, kể cả cơ quan chủ quản có hai thái độ: một số “buông”, số khác vẫn tiếp tục can thiệp như DNNN.

Từ 3 vấn đề đó có thể suy ra được liệu CPH có thực sự “cởi trói” cho các trường không? Rõ ràng, không phải CPH là sẽ tự nhiên cởi trói mà CPH phải kèm theo cải cách của cơ quan Nhà nước, bộ chủ quản, phải “thay máu”, phải có những nhân tố mới, những nhà đầu tư chiến lược mạnh.

Còn cổ đông là cán bộ viên chức bình thường thì chẳng có vai vế gì. Mặc dù, Luật Doanh nghiệp đã thay đổi khá nhiều nhưng các nhà đầu tư nhỏ vẫn là nhà đầu tư thấp cổ bé họng.

Hơn nữa, Hiến pháp quy định rõ là học tiểu học là bắt buộc và miễn phí. Giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển con người là chiến lược quốc gia. Vậy CPH có giúp đạt được các mục tiêu cao cả đó không?

Liệu trường học sau khi CPH có hoạt động theo Luật Doanh nghiệp không hay phải bổ sung loại hình tổ chức phi lợi nhuận trong Luật Doanh nghiệp? Như các trường ĐH tư của nước ngoài là những tổ chức kinh doanh phi lợi nhuận, lấy thu bù chi, khi còn lợi nhuận thì lợi nhuận đó không được chia mà tái đầu tư.

Tôi xin nhấn mạnh rằng không liên quan đến CPH thì vẫn phải cải cách mạnh mẽ theo hướng trao thêm nhiều quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các trường. Không cải cách quản lý giáo dục, chỉ thông qua cổ phần hoá để "cởi trói" là một điều xa vời mà các DNNN đã CPH đã có chứng minh.

Xã hội hoá không phải lấy thêm tiền của dân

Nhưng chúng ta có thể kỳ vọng rằng khi đồng tiền liền khúc ruột thì các cổ đông sẽ dốc sức xây dựng chất lượng và uy tín của trường?

- Đó là một kỳ vọng chưa được chứng minh. Trong thực tế, hiện nay phần lớn các doanh nghiệp CPH thì Nhà nước vẫn chiếm 51% hoặc chiếm cổ phần ưu thế, tức là cổ phần của Nhà nước còn lớn hơn gấp đôi cổ phần của bất cứ tư nhân nào khác.

Vậy liệu tư nhân có thể tiến hành cải cách mạnh mẽ doanh nghiệp không khi mà 85% cán bộ lãnh đạo của DNNN cổ phần hoá vẫn như cũ? Đại diện của Nhà nước chính là những người cũ đó và cung cách làm việc vẫn như xưa.

Thực tế hơn 3.800 doanh nghiệp Nhà nước đã CPH cho kết quả rất vừa phải.

Nói một cách tường minh, trong khi cổ phần hoá khó khăn như vậy, hy vọng cổ phần hoá trường học để có cải thiện là điều chưa được chứng minh và rất có thể kỳ vọng đó gắn với lợi ích nhóm. Họ sẽ nằm trong số 85% vị trí giữ nguyên đó và với một số tiền nhỏ, họ sẽ thâu tóm được toàn bộ tài sản lớn.

Những năm qua, ngành giáo dục luôn khẳng định ngân sách đầu tư vào giáo dục của ta vẫn còn thấp hơn nhiều so với thế giới, thậm chí ngay trong khu vực. Vì vậy, đã có một cuộc vận động xã hội hoá nhằm thu hút thêm nhiều nguồn lực đầu tư vào giáo dục. Có thể coi CPH trường học là một bước đi thích hợp trong công cuộc xã hội hoá giáo dục không, thưa ông?

- Ở nước ta, khái niệm xã hội hóa có nội hàm quá rộng và chưa được định nghĩa tường minh, thậm chí còn rất mông lung. Trong thực tế, nhiều người nghĩ rằng xã hội hóa là thu thêm tiền của người dân, từ mẫu giáo đến đại học.

Xã hội hóa là đưa ra các quy định rất chặt chẽ về trách nhiệm tham gia của phụ huynh, doanh nghiệp và xã hội vào sự nghiệp giáo dục HS. Không chỉ có việc đóng tiền mà là sự phối hợp với nhà trường trong việc trao đổi, giám sát, khuyến khích, luôn luôn sát cánh với HS trong học tập và rèn luyện.

Tôi có cảm giác là mặc dù kêu gọi xã hội hóa nhưng nhà trường ngày càng đơn độc. Phụ huynh mải lo làm ăn, đổ hết trách nhiệm giáo dục lên nhà trường.

Trong khi đó, ở một nước thực dụng như nước Mỹ mà tất cả học sinh từ lớp 1 đều phải tham gia 1 đội bóng, thứ 7 hàng tuần đội bóng đều luyện tập, thi đấu và bố mẹ phải đến cổ vũ. Nếu 3 lần liên tiếp bố mẹ không đi thì nhà trường sẽ nhắc nhở và nếu không chấp hành thì phụ huynh sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật vì không làm tròn nghĩa vụ.

Các trường ĐH tư ở Mỹ không phải là nơi để kiếm lợi nhuận.

1 SV của Mỹ vào ĐH được bao cấp 2/3 kinh phí thực đào tạo. Chẳng hạn như ở ĐH Chicagomà tôi là thành viên trong hội đồng cố vấn thì học phí SV phải nộp chỉ bằng 1/3 tổng chi phí mà nhà trường chi cho đào tạo.

Số còn lại lấy từ ngân quỹ của trường do các doanh nghiệp, các nhà tài trợ là cựu SV của trường, nay thành đạt, đóng góp để xây dựng trường.

Vì vậy, nhà trường nên kêu gọi doanh nghiệp cùng tham gia vào hội đồng tư vấn, hội đồng tài trợ… Nhưng cần lưu ý rằng, sự tham gia này phải lâu dài, bền vững chứ không phải kiểu cam kết tài trợ nhằm đánh bóng tên tuổi rồi sau đó mất hút.

Xin cảm ơn ông!

·Lan Hương (thực hiện)



URL của bài viết này::http://www.schoolnet.vn/modules.php?name=News&file=article&sid=3183

© Cong ty Cong Nghe Tin hoc Nha truong contact: sales@schoolnet.vn