2. Các đối tượng và khái niệm cơ bản

Các đối tượng chính mà chúng ta quan tâm là CSDL câu hỏi (Question Bank), đề kiểm tra (Test) và câu hỏi (Question, Item).

Bank - CSDL câu hỏi (Ngân hàng câu hỏi)

Bank là tập hợp các Câu hỏi (Question) được lưu trữ trong một CSDL. Bank là đối tượng làm việc chính của phần mềm. Có thể nói chức năng chính của phần mềm là khởi tạo và làm việc với các Ngân hàng câu hỏi này. Trong Bank không chỉ mô tả và lưu trữ các câu hỏi mà còn lưu trữ nhiều thông tin khác nữa, ví dụ:

- Thông tin về mẫu và cấu trúc Đề Kiểm tra.

- Thông tin Ma trận kiến thức.

- Thông tin người dùng và bảo mật dữ liệu.

- Thông tin thống kê và đánh giá ngân hàng câu hỏi.

Test - Đề Kiểm tra

Đề Kiểm tra là một đối tượng quan trọng nhất của phần mềm. Đối với người dùng, đề TEST là sản phẩm chính của phần mềm. Theo hiểu chung, Test là một tập hợp các câu hỏi trong CSDL được tạo ra dùng cho học sinh làm bài kiểm tra. Như vậy người thụ hưởng các TEST này là giáo viên và học sinh trong nhà trường. Các vấn đề cần chú ý liên quan đến đề TEST:

- Cấu trúc của TEST (bao nhiêu câu, tự luận hay trắc nghiệm, ....).

- Cách lưu trữ TEST bằng file trên đĩa.

- Các chức năng lưu trữ liên quan đến Test File: New, Open, Save, Save As, Close.

- Chức năng PrintPreview và In ra giấy theo các khuôn dạng khác nhau.

- Chức năng trộn câu hỏi ngẫu nhiên và sinh ra các Test khác cùng nội dung.

- Chức năng Kiểm tra Onlie trên máy tính có lưu trữ kết quả đối với các Test trắc nghiệm.

Question (Item) - Câu hỏi

Câu hỏi (question) là các phần tử (unit) chính trong Ngân hàng CSDL (Bank). Câu hỏi cũng là thành phần chính của một TEST. Các vấn đề chính liên quan đến câu hỏi là:

- Phân loại câu hỏi

- Cấu trúc tổng quát của câu hỏi.

- Câu hỏi trắc nghiệm?

- Câu hỏi với tham số động.

- Quan hệ của câu hỏi với Ma trận kiển thức.

Quan hệ giữa 3 đối tượng chính: BANK, TEST và QUESTION được mô tả trong hình vẽ dưới đây.

3. Mô hình các chức năng chính của phần mềm

4. Phân loại câu hỏi trong mô hình iQB

Mô hình phân loại câu hỏi trong bộ phần mềm iQB được mô tả sơ bộ trong sơ đồ dưới đây.

Theo sơ đồ trên, mô hình hệ thống các câu hỏi của CSDL sẽ được chia thành 2 loại: câu hỏi ngắn và câu hỏi dài (phức tạp). Mỗi câu hỏi dài lại bao gồm nhiều câu hỏi phụ. Mỗi câu hỏi phụ sẽ tương đương với một câu hỏi ngắn.

Có 5 loại câu hỏi (ngắn hoặc phụ) được thiết kế chính trong phần mềm dùng làm mẫu để nhập thông tin câu hỏi. Các câu hỏi này được ký hiệu lần lượt là Q1, Q2, Q3, Q4, Q5.

Các câu hỏi dạng Q1, Q2, Q3 thuộc kiểu trắc nghiệm.

Các câu hỏi dạng Q4, Q5 thuộc kiểu tự luận.

Sau đây là mô tả chi tiết 5 dạng câu hỏi trên với mô tả và ví dụ cụ thể.

Câu hỏi ngắn và dài trong CSDL

1. Mô hình câu hỏi ngắn

Các câu hỏi ngắn đóng vai trò quan trọng nhất trong mô hình câu hỏi của phần mềm iQB. Trên thực tế đa số các câu hỏi sẽ là câu hỏi ngắn. Câu hỏi ngắn là những câu hỏi kiến thức hoàn chỉnh nhằm kiểm tra một kỹ năng hoặc một phạm vi kiến thức hẹp nào đó. Mỗi câu hỏi ngắn là một câu hỏi hoàn chỉnh và độc lập với tất cả các câu hỏi khác trong CSDL.

Các câu hỏi ngắn có thể là trắc nghiệm hoặc tự luận.

Các câu hỏi ngắn trong iQB có thể được xây dựng theo một trong 5 dạng: Q1, Q2, Q3, Q4, Q5 như đã trình bày ở trên.

Các câu hỏi ngắn được thiết kế trong phần mềm bao gồm các cấu thành thông tin sau:

1. Thông tin phân loại chung

Bao gồm các thông tin mang tính phân loại chung và không liên quan đến kiến thức cụ thể của câu hỏi này. Các thông tin có thể là:

- Tên, mã của câu hỏi.

- Phân loại trắc nghiệm hay tự luận.

- Các thông tin khác.

2. Thông tin liên quan đến kiến thức

Bao gồm các thông tin liên quan đến kiến thức của câu hỏi này bao gồm kỹ năng, mức độ khó dễ và phạm vi kiến thức cụ thể liên quan đến câu hỏi này.

3. Nội dung chính

Đây chính là nội dung lõi của câu hỏi này. Nội dung của một câu hỏi dạng tự luận sẽ chỉ bao gồm một đoạn văn bản nào đó. Nội dung của câu hỏi trắc nghiệm sẽ phức tạp hơn sẽ bao gồm thông tin nội dung và đáp án của câu hỏi.

4. Đáp số hoặc đáp án

Bao gồm các thông tin liên quan đến đáp án, đáp số hoặc lời giải ngắn của câu hỏi hiện thời.

5. Thông tin lời giải

Nhóm thông tin này sẽ bao gồm lời giải chi tiết của câu hỏi, các gợi ý và thông tin về cách chấm điểm cho câu hỏi hiện thời.

6. Thông tin thống kê

Các thông tin liên quan đến việc thống kê, đánh giá câu hỏi.

2. Mô hình câu hỏi dài trong iQB

Câu hỏi dài trong mô hình phần mềm iQB là các câu hỏi với một nội dung chính nhưng kèm theo nhiều câu hỏi phụ. Các câu hỏi này thường dùng khi giáo viên muốn kiểm tra nhiều kỹ năng trong một phạm vi kiến thức hoặc trong trường hợp phạm vi kiến thức này rất lớn. Trên thực tế các câu hỏi dài thường có trong các môn học xã hội như Ngoại ngữ, Văn học, Lịch sử, Địa lý, ...

Mô hình câu hỏi dài, do vậy, sẽ có khuôn dạng sau:

Mô hình các câu hỏi được khởi tạo trong Đề kiểm tra (Test File)

5. Mô hình Ma trận kiến thức

Ma trận kiến thức là một khái niệm quan trọng trong mô hình phần mềm IQB. Mỗi CSDL ngân hàng câu hỏi (Bank) sẽ tương ứng với một Ma trận kiến thức chỉ ra phạm vi kiến thức tương ứng của các câu hỏi trong CSDL này.

Mỗi Ma trận kiến thức sẽ bao gồm một số chủ đề kiến thức (topic) nào đó. Tập hợp các chủ đề kiến thức được thể hiện trong một bảng có dạng lưới. Mỗi ô của lưới là một chủ đề kiến thức. Mô hình phạm vi kiến thức câu hỏi trong CSDL là một mô hình dạng cây đầy đủ. Mỗi CSDL câu hỏi trong phần mềm iQB sẽ tương ứng với một ma trận kiến thức duy nhất. Mỗi câu hỏi trong ngân hàng sẽ có tham chiếu đến một chủ đề kiến thức duy nhất.

Mô hình Ma trận kiến thức được thiết kế khá phức tạp trong phần mềm iQB. Có thể biếu diễn ma trận kiến thức theo khuôn dạng bảng hoặc khuôn dạng cây.

Vi dụ một ma trận kiến thức thể hiện dưới dạng bảng.

6. Mô hình đề kiểm tra

Đề kiểm tra (Test) là đối tượng quan trọng nhất của phần mềm iQB. Đối với người sử dụng phần mềm iQB, các đề kiểm tra chính là sản phẩm đầu ra của phần mềm. Từ bộ câu hỏi trong CSDL, người dùng sẽ được phép khởi tạo các đề kiểm tra theo các yêu cầu kiến thức khác nhau. Mỗi đề kiểm tra (TEST) do phần mềm khởi tạo sẽ được lưu trữ trong một file riêng biệt với phần mở rộng *.qbt. Các tệp này có thể dễ dàng sao chép và vận chuyển vì kích thước khá nhỏ.

Quan hệ giữa CSDL, câu hỏi, ma trận kiến thức và đề kiểm tra được mô tả trong sơ đồ sau đây:

Mẫu đề kiểm tra

Mẫu đề kiểm tra (Test Template) có thể hiểu như một bộ xương khung của các đề kiểm tra. Từ một mẫu có thể tạo ra nhiều đề kiểm tra khác nhau với cùng mục đích, đối tượng và phạm vi kiến thức.

Có nhiều cách tạo và nhiều mô hình của mẫu đề kiểm tra. Trong phần mềm iQB, chúng tôi sử dụng mô hình Mẫu đề kiểm tra với các thông số sau:

1- Các thông tin chung mang tính tiêu đề và tên gọi của đề kiểm tra. Các thông tin loại này bao gồm như tên đề, người ra đề, các tiêu đề trên, dưới của đề, ....

2- Thông tin về số lượng câu hỏi và kiểu của mỗi câu hỏi của đề kiểm tra.

3- Thông tin về phạm vi kiến thức: bao nhiêu % thông tin của các phạm vi kiến thức sẽ tham gia trong đề kiểm tra.

Mục đích của Mẫu đề kiểm tra là tạo nhanh các đề kiểm tra cụ thể theo đúng yêu cầu kiến thức của chương trình.

Ví dụ trong một ngân hàng câu hỏi môn Vật lý lớp 10, các mẫu đề kiểm tra có thể tạo ra là các mẫu đề kiểm tra 15 phút trong năm học theo các bài học hoặc các chương, mẫu đề kiểm tra 1 tiết theo các chương, mẫu đề kiểm tra học kỳ I, học kỳ II và mẫu đề kiểm tra ôn tập cuối năm.

Quan hệ giữa CSDL, mẫu đề kiểm tra và đề kiểm tra được mô tả trong sơ đồ sau:

Phân loại mẫu đề kiểm tra trong iQB

Mẫu đề kiểm tra là (Test Template – TST) bộ khung mẫu dùng để khởi tạo nhanh các đề kiểm tra theo ý muốn. Ngoài các thông tin cơ bản như tên gọi, mục đích, đối tượng sử dụng, thời gian làm bài, thang điểm, ... thông tin quan trọng nhất của mẫu đề kiểm tra là Phạm vi kiến thức liên quan. Căn cứ vào cách nhập thông tin phạm vi kiến thức, mẫu đề kiểm tra được chia thành 2 loại sau:

1. Mẫu đề kiểm tra theo tỉ lệ phạm vi kiến thức

Đây là loại mẫu đề kiểm tra đã được xây dựng từ phiên bản iQB 1.0. Mỗi đề kiểm tra sẽ tương ứng với môt bảng Tỉ lệ phần trăm kiến thức từ bảng Ma trận kiến thức của CSDL hiện thời.

2. Mẫu đề kiểm tra theo sơ đồ Test

Mẫu đề kiểm tra theo sơ đồ Test là một phát triển mới của phiên bản iQB 2.0. Theo mô hình này, mẫu đề kiểm tra được cho bởi một dãy các thông tin câu hỏi cụ thể. Như vậy mô hình Sơ đồ Test là dễ hiểu và gần gũi hơn với mô hình một đề kiểm tra thông thường.

7. Tóm tắt các chức năng chính của bộ phần mềm iQB

Sơ đồ sau mô tả tóm tắt các tính năng chính của bộ phần mềm iQB.

School@net