Theo thiển ý của tôi, cái điều “nguy hiểm” nhất khi ta áp dụng nguyên tắc kinh tế (nhất là kinh tế “thị trường”) vào một nơi chưa thật sự được gọi là “thị trường hóa” hoàn toàn như khu vực giáo dục ở Việt Nam hiện nay, sẽ là triệu chứng “uống một liều thuốc “nhức đầu” để mong trị một bệnh khá trầm kha hơn, ví dụ như bệnh “thiếu dinh dưỡng”!

Nền giáo dục Việt Nam hiện nay, theo thiển ý của tôi thì có lẽ đang bị “bệnh” thiếu dinh dưỡng hơn là bệnh nhức đầu. Trường học vì “thiếu dinh dưỡng” nên không thể nâng cao chất lượng. Học trò vì “thiếu dinh dưỡng” nên không thể đóng hoc phí cho thật tương xứng. Nói vắn tắt thì theo từ ngữ kinh tế, đó là: Cung thì thiếu mà cầu thì cũng kém.

Thực chất, người thầy/cô giáo Việt Nam, theo ý kiến của tôi, dù ở thời đại nào, cũng có truyền thống vô cùng tận tụy. Người học sinh Việt Nam cũng rất là ham học. Thế thì tại sao lại xảy ra tình trạng “thiếu dinh dưỡng” như vậy? Câu trả lời có lẽ không dễ gì sớm tìm ra cho hết, nhưng ít nhất, để bắt đầu sự “đối thoại”, có lẽ thực tế phải cần được công nhận trước khi bàn đến vấn đề “lý thuyết” hay “giải pháp”.

Giải pháp mà cơ quan giáo dục Việt Nam đề ra (nếu nhận xét qua bài viết của anh VQV) thì có lẽ là: tăng học phí để chi cho phía “cung” (supply), nhằm nâng cao chất lượng. Nhưng muốn nâng cao chất lương – nhất là chất lượng giáo dục, một sản phẩm trí tuệ nhiều hơn là vật chất - mà chỉ nghĩ đến chi phí vật chất thì có lẽ hơi phiến diện.

Có lẽ ta cũng cần nên suy nghĩ rằng, nếu đầu óc một nhà giáo VN hiện giờ nếu thật sự có “thua sút” so với một nhà giáo từ nước ngoài, thì điều đó chỉ một phần là do thiếu điều kiện vật chất (kể cả điều kiện để tìm hiểu và nghiên cứu) còn một phần khác không kém quan trọng, thì có lẽ đó là do sự “thiếu được cởi mở” để thu hút mọi nhân tài và tư tưởng từ khắp mọi phía.

Phía “cung” bị khép kín (hay chỉ mở “he hé”) thì không thể nào nhận được luồng gió “hồi sinh” (Renaissance). Mà nếu không có luồng gió nầy, thì có lẽ dù chi phí có lên đến gấp trăm lần cũng chẳng nâng cao được chất lượng là bao. Tóm lại, nếu muốn áp dụng nguyên tắc kinh tế thị trường vào trong nền “giáo dục thị trường’ thì ít ra, cả hai bên “cung” và “cầu” phải được “đồng hành” phát triển.

Chứ còn nếu chỉ lo nâng cao giá cả ở phía “cầu” mà phía “cung” thì chỉ mở he hé, thì nền “kinh tế” ấy sẽ càng lúc trở thành méo mó, mang nhiều sự trì trệ và lãng phí, và tăng giá thành nhiều khi chỉ góp phần thêm cho sự lãng phí ấỵ.

Trương Phước Trường - Giáo Sư Viện Nghiên cứu Kinh tế Berlin - Germany