PV. Dư luận gần đây đang quan tâm nhiều đến vấn đề học sinh bỏ học. GS có nghĩ “hai không”, là nguyên nhân của vấn đề này?

GS. Nguyễn Xuân Hãn. Không đúng. Mục đich của cuộc vận động này nhàm khôi phục lại kỷ cương trong giáo dục, để có mội trường dạy và học thực chất, và tôi cũng tâm đắc ủng hộ và đồng tình với cuộc vận động. Song các giải pháp cho vấn đề này, Bộ GD-ĐT lại đưa ra quá chậm, và chưa cụ thể. Về nguyên nhân công luận đã bàn nhiều, tôi chỉ xin nêu lại hai điểm: Thứ nhất, so với các nước chuơng trình giáo dục của ta chẳng giống ai, quá nặng, xa với cuộc sống và không còn là chương trình phổ thông. Nó thật khó hiểu với không ít người, có trình độ. Cha mẹ muốn dạy học cho con cũng cảm thấy khó, giáo sư , tiến sỹ đôi lúc cũng cảm thấy khó hiểu với chương trình. Việc học sinh bỏ học là điều thật dễ hiểu. Thứ hai, các khoản đóng góp của phụ huynh ngày càng tăng. Nhiều người cũng tỏ ra lo lắng về việc tăng học phí mà Bộ dự kiến sẽ tăng vào năm học sau. Phải chăng hai nỗi bức xúc kẻ trên đã làm ra tăng thêm việc HS bỏ học, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi?

PV. Vấn đề chương trình giáo dục và biên soạn SGK, GS đã trình bầy với các cấp có trách nhiệm và công luận nhiều năm nay, người dân đã rõ, nhưng riêng Bộ GD-ĐT vẫn chưa chấp nhận. GS có nghĩ giai pháp của nhóm các GS không khoa học và không khả thi?

GS. Nguyễn Xuân Hãn, Vấn đề chương trình quá tải, đã được Bác Phạm Văn Đồng đề cập từ năm 1998, các cấp có thẩm quyền của Quốc gia đã biết, và bàn luận ở nhiều nơi, kể cả diễn đàn Quốc hội và Đại hội Đảng IX. Vấn đề ở chỗ Bộ GD-ĐT vẫn cố giữ cách nghĩ cách làm lạc hậu “ cắt khúc cuốn chiếu và thay dần” không khoa học kê từ năm 1981 đến nay? Cách làm này đã phá vỡ sự thống nhất logic trong chương trình và sách giáo khoa về kiến thức, và đảo lộn việc dạy và học ở phổ thông. Kiến thức không liên mạch sẽ tạo cho HS khó học qua các lần thay sach. Ví dụ, việc thay sách mới năm 1981, đã gây hậu quả nặng nề, 60% HS lớp 1 lưu ban? Lần thay sách gần đây, năm 2002,thì năm 2003 giáo dục ở THPT lại gặp sự cố, chưa kể nhiều sai sót về kiến thức ở nội dung SGK của tất cả các cấp học. Xin lưu ý, đã 26 năm trôi qua, không có bất cứ người có trách nhiệm nhiệm nào trả lời trước Quốc hội và dân, bao giờ có CT-SGK chuẩn để ổn định giáo dục phổ thông. Thay một cuốn sách ở một môn học, người ta có thể thu được 1 hay 2 triệu USD, mà không phải đầu tư nhiều. Năm 2004 theo Tổng cục thống kê Nhà nước, người dân phải bỏ ra 2000 tỷ đồng /năm để mua sách học, chứ không còn là 1600 tỷ đông- xấp xỉ 100 triệu USD, mà trước đây tôi phát biểu.

Giải pháp mà chúng tôi kiến nghị khác hẳn, là cách làm tập trung thay đồng loạt từ lớp 1 đến lớp 12, kinh phí cầ khoảng 100 tỷ đồng và thời gian 1 năm. Cách tư duy này mang tính kế thừa truyền thống, hội nhập với Quốc tế và đã được thực tiễn khẳng định ở nước ta vào năm 1945, 1955 và 1975. Về tính hiệu quả, khoa học và thực tiễn của nó, đến nay không còn bất cứ lời phản bác nào, kể cả phía lãnh đạo Bộ GD-ĐT.

PV. Về nguyên tắc, mức học phí sẽ được điều chỉnh: ở bậc phổ thông học phí mới sẽ phù hợp với mức chi trả của người dân, còn ở bậc đại học học phí phải góp phần quan trọng để chi trả cho việc đào tạo có chất lượng, người nghèo và chế độ chính sách sẽ được miễn giảm. Vậy GS giải thích tại sao HS lại không đi học?

GS. Nguyễn Xuân Hãn. Học phí là một vấn đề lớn của tất cả các Quốc gia, kể cả Việt Nam. Xin chỉ nói ngắn gọn như sau: nguyên tắc tính học phí của ta chẳng giống ai. Nhiều vấn đề liên quan đến học phí chưa được làm rõ. Thứ nhất Nhà nước ta theo lý tưởng XHCN, vậy với lý tưởng XHCN có cho phép ta tư duy về giáo dục theo kiểu “tính đủ, thu đủ” vào học phí? Thứ hai, chưa kể đóng góp của dân, tiền vay nước ngoài, thì riêng tiền đầu tư của Nhà nước so với số liệu mà Ngành báo cáo với Quốc hội, đã vênh khoảng 10.600 tỷ đồng cho năm 2006 (Báo Tiền Phong 20-10-2007, 16-11-2007) hay lương cho cán bộ và giáo viên trong ngành, bình quân 3,6 triệu đồng/người/tháng, nhưng tiền lương thực tế chỉ bằng một nửa vậy số tiền còn lại đi đâu? (Báo Tuổi Trẻ TP Hồ Chí Minh ngày 22-11-2007) Những tính toán định lượng này chưa được Bộ lý giải rõ trên công luận, kể cả diễn đàn Quốc hội. Việc tăng lương cho cán bộ và GV lên gấp hai lần mức lương hiện nay, miễn hoàn toàn học phí ở bậc phổ thông, và ĐH, có học bổng cho các em con nhà nghèo và diện chính sách hoàn toàn có thể thực hiện được ở nước ta. Điều này tôi đã nhiều lần khẳng định trên công luận!

Xin cám ơn GS.