Tuy nhiên, hầu hết các trường không nỗ lực hết sức để tuyển dụng những giáo viên giỏi nhất. Uỷ ban mới về các kỹ năng của lực lượng lao động Mỹ - một tổ chức phi lợi nhuận, nói rằng Mỹ tuyển dụng các giáo viên thuộc tốp 30% cử nhân kém nhất. Washington, DC, gần đây đã thuê một cử nhân từ tổ chức Teach for Ameria, tổ chức chuyên tìm kiếm những cử nhân hàng đầu và thuê họ dạy học trong hai năm, làm cố vấn cho các trường công tại đó. Việc bổ nhiệm một cử nhân mới ra trường vào chức vụ này này cũng như bản thân tổ chức này đã gây ra một chấn động.

Việc không tuyển dụng những giáo viên tài năng nhất một phần là do thiếu tiền (các chính phủ lo không đủ tiền chi trả) và một phần là do những mục đích khác cản đường. Hầu hết các quốc gia giàu có gần đây đã cố gắng giảm sĩ số các lớp học. Tuy nhiên nếu không tính tới các yếu tố khác thì sĩ số lớp ít hơn đồng nghĩa với việc cần nhiều giáo viên hơn trong khi ngân sách lại cố định, và do đó chỉ thuê được giáo viên chấp nhận mức lương thấp hơn và có trình độ kém hơn. Thực trạng này có thể lý giải cho nghịch lý là sau cấp tiểu học, dường như có ít hoặc chẳng có mối liên hệ nào giữa sĩ số và thành tích giáo dục.

McKinsey cho rằng, các hệ thống giáo dục có thành tích tốt nhất đã thành công trong việc thu hút các giáo viên giỏi nhất. Tại Phần Lan, mọi giáo viên mới phải có bằng thạc sĩ. Hàn Quốc tuyển dụng giáo viên tiểu học trong tốp 5% cử nhân giỏi nhất, Singapore và Hàn Quốc tuyển dụng trong tốp 30% giỏi nhất.

Các nước làm điều này không theo cách thông thường. Lẽ thường người ta cho rằng các trường đã đưa ra mức lương tốt nhất, tìm cách thu hút một lượng lớn sinh viên vào ngành sư phạm và sau đó chọn những cử nhân giỏi nhất. Theo điều tra của McKinsey, họ đã không hề làm vậy. Nếu tiền quan trọng tới mức đó, thì các quốc gia nơi tiền lương của giáo viên ở mức cao nhất là Đức, Tây Ban Nha và Thuỵ Sĩ hiển nhiên sẽ nằm trong nhóm nước có thành tích tốt nhất. Thế nhưng, các nước này lại không nằm trong nhóm đó. Sự thực là các nước có thành tích giáo dục tốt nhất trả lương cho giáo viên không nhiều hơn mức trung bình.

Có phải các nước cũng không khuyến khích nhiều sinh viên học ngành sư phạm rồi chọn ra những cử nhân thành công nhất. Hoàn toàn ngược lại. Singapore chọn lọc kỹ các sinh viên thi vào ngành sư phạm trước khi đào tạo họ và chỉ tiêu tuyển sinh tương đương với lượng giáo viên thiếu trong ngành. Ngay khi được tuyển chọn, sinh viên sẽ được Bộ giáo dục thuê và gần như chắc chắn được bảo đảm có việc làm. Phần Lan cũng hạn chế chỉ tiêu tuyển sinh sinh viên sư phạm, sao cho cung bằng cầu. Tại cả hai nước này, dạy học là một nghề cao quý do tính cạnh tranh khốc liệt và tiền để đầu tư mỗi sinh viên sư phạm là rất lớn vì có ít sinh viên được chấp nhận học để trở thành giáo viên.

Hàn Quốc là ví dụ cho thấy hai hệ thống giáo viên tạo ra kết quả khác nhau như thế nào. Các giáo viên tiểu học tại đây phải có bằng cử nhân (theo chương trình học 4 năm) từ một trong hơn một chục trường đại học. Chỉ những sinh viên có thành tích xuất sắc nhất mới được tuyển chọn vào học ngành sư phạm và chỉ tiêu tuyển sinh khớp với lượng giáo viên cần cho cả hệ thống. Trái lại, giáo viên trung học cơ sở có thể chỉ cần văn bằng từ một trong số 350 trường đại học, và các tiêu chí chọn lựa lỏng hơn. Điều này đã dẫn tới thực trạng thừa giáo viên trung học cơ sở với tỷ lệ là 11/1. Kết quả là giáo viên dạy học ở trường trung học cơ sở có địa vị thấp hơn ở Hàn Quốc và tất cả mọi người đều muốn trở thành một giáo viên tiểu học. Bài học rút ra do vậy là: tuyển sinh viên vào học ngành sư phạm cần phải cực kỳ khắt khe, chứ không được dễ dãi.

Đào tạo giáo viên

Sau khi tuyển những giáo viên giỏi, xu hướng chung là đẩy họ vào các lớp học và để họ tự xoay sở. Điều dễ hiểu là, các giáo viên hầu như không được đào tạo nhiều từ chính công việc giảng dạy của họ (trái lại, các bác sĩ lại được đào tạo nhiều tại các phòng khám bệnh viện). Tuy nhiên, các nước thành công nhất vẫn có nhiều cách để vượt qua khó khăn này.

Singapore dành cho các giáo viên 100 giờ đào tạo mỗi năm và bổ nhiệm các giáo viên có thâm niên giám sát trình độ giáo viên tại mỗi trường. Tại Nhật và Phần Lan, các nhóm giáo viên dự giờ lớp học của nhau và cùng nhau chuẩn bị các bài giảng. Ở Phần Lan, giáo viên mỗi tuần được nghỉ một buổi chiều để làm việc này. Ở Boston, nơi có một trong các hệ thống trường công tốt nhất ở Mỹ, các trường lên kế hoạch để những giáo viên dạy cùng một môn có thời gian ngồi lại với nhau để xây dựng bài giảng. Biện pháp này góp phần tuyên truyền các ý tưởng hay. Như một nhà giáo dục đã nhận xét: “Khi một giáo viên giỏi người Mỹ nghỉ hưu, gần như tất cả các kế hoạch giảng dạy và phương pháp giảng dạy mà người đó tạo dựng cũng nghỉ hưu theo. Khi một giáo viên Nhật nghỉ hưu, giáo viên đó để lại một di sản’’.

Cuối cùng, các quốc gia thành công nhất đặc biệt ở chỗ không những đã tuyển các giáo viên đảm bảo chất lượng giảng dạy cao nhất mà còn luôn biết xử lý khi chất lượng giáo dục có chuyện. Trong vài năm qua, hầu hết các nước đã bắt đầu quan tâm nhiều hơn tới hình thức kiểm tra - cách phổ biến nhất để kiểm tra chuẩn kiến thức của học sinh. Nghiên cứu của McKinsey giữ thái độ trung lập ở tính hữu ích của việc này, chỉ ra rằng trong khi Boston hàng năm đều kiểm tra sinh viên, thì Phần Lan gần như xoá bỏ các kỳ thi quốc gia. Tương tự, các trường ở New Zealand và Anh cũng như xứ Wales cứ 3-4 năm kiểm tra sinh viên một lần và các kết quả kiểm tra được công bố rộng rãi trong khi đó, Phần Lan, nơi hệ thống giáo dục có thành tích vào loại tốt nhất thế giới, không có hệ thống đánh giá chính thức và giữ bí mật kết quả kiểm tra không chính thức.

Thế nhưng các nước đều có cách khi học sinh và các trường bắt đầu có biểu hiện học kém. Các nước có thành tích giáo dục hàng đầu can thiệp sớm và thường xuyên. Phần Lan có nhiều giáo viên đặc biệt (chuyên dạy cho các học sinh chậm tiến) hơn mọi nước khác với tỷ lệ cứ 7 giáo viên thì có một giáo viên loại này. Hàng năm có khoảng 1/3 học sinh được tham dự các giờ học thêm trong đó chỉ có một học sinh một giáo viên. Singapore tổ chức các lớp học thêm cho 20% học sinh kém nhất và giáo viên ở lại vài giờ một buổi sau giờ lên lớp để giúp các học sinh này.

Tất cả những việc này chẳng phải là một phát minh khoa học đột phá gì. Thế nhưng nó không giống với một số quan điểm về chính sách giáo dục được giấu nhẹm đi ở các quốc gia hiện nay. Nói chuyện với một giáo viên, một nhà quản lý (hay một phụ huynh nào đó) thì bạn sẽ dễ dàng thấy rằng không thể có được những giáo viên tốt nhất mà không trả họ lương cao, hay như các giáo viên ở Singapore có địa vị cao là do các giá trị Nho giáo hoặc các học sinh châu Á ngoan và chăm học hơn vì những lý do văn hoá. Kết luận của McKinsey dường như lạc quan hơn: tuyển được những giáo viên giỏi phụ thuộc vào cách thức lựa chọn và đào tạo giáo viên; nghề giáo viên có thể trở thành một lựa chọn nghề nghiệp cho các sinh viên tốt nghiệp ưu tú nhất mà không phải trả những khoản chi lớn và chỉ cần có chính sách đúng đắn, các trường học và học sinh sẽ không tụt lại phía sau.

Nguyễn Thành Huy (Theo The Economist)

School@net (Theo http://vietimes.vietnamnet.vn/vn/chuyende/4535/index.viet)