Chuyện Harvard

Nói đến giáo dục chắc hẳn nhiều người sẽ nhắc đến Harvard, nhưng có lẽ không nhiều người biết được những giai thoại xung quanh tên gọi của trường đại học danh tiếng này.

Trên trang web của Harvard viết "Tên gọi Harvard được lấy từ tên của người quyên góp đầu tiên, mục sư trẻ John Harvard của Charlestown. Sau khi qua đời vào năm 1638, ông ta đã hiến tặng một nửa bất động sản của mình cho Trường được thành lập vào năm 1636."

Wikipedia còn mô tả chi tiết hơn: "Đầu tiên ngôi trường được gọi là "Trường đại học mới" hay "Trường đại học ở New Towne", sau đó được đổi tên thành đại học Harvard vào ngày 13/03/1639. Nó được đặt tên sau khi John Harvard, một mục sư trẻ người Anh, hiến tặng cho Trường thư viện 400 quyển sách và 779 bảng (một nửa bất động sản của ông ta)."

Rất đơn giản, tên của đại học lừng danh này chính là tên của người đầu tiên quyên góp cho trường, chứ không phải tên của một nhà sáng lập, nhân vật nổi tiếng hay địa danh nào đó.

Ngày nay, tượng của John Harvard được đặt ở vị trí trang trọng trong khuôn viên của trường. Ngoài chuyện du khách luôn được mách rằng nếu sờ vào chân trái của John Harvard sẽ gặp may mắn, còn có một câu chuyện lý thú khác quanh bức tượng này.

Phương châm của đại học Harvard là "VERITAS", tiếng La tinh có nghĩa là chân lý hay sự thật. Nhưng bức tượng John Harvard có đến ba điều không phải sự thật. Nói đơn giản đây là bức tượng của ba điều dối trá.

Trên bệ tượng ghi ba dòng chữ: John Harvard, Người sáng lập, 1938 (John Harvard, Founder, 1638). Tuy nhiên, trên thực tế, John Harvard không phải là người sáng lập; ngôi trường được thành lập vào năm 1636 chứ không phải 1938; và đây không phải là tượng thật của John Harvard mà gần 250 năm sau (năm 1884) nhà tạc tượng người Pháp Daniel Chester đã chọn một sinh viên của trường để làm mẫu cho bức tượng của mình.

Hơn một thế kỷ đã qua "bức tượng của ba điều dối trá" vẫn được đặt ở vị trí trang trọng nhất trong ngôi trường lấy sự thật làm phương châm, kể cũng lạ?

Trong lịch sử gần bốn thế kỷ, đại học Harvard đã trải qua không ít biến cố và có những sự kiện đáng để đổi tên cũng như có những nhân vật hay địa danh xứng đáng để đặt tên cho ngôi trường danh tiếng này.

Ví dụ, năm 1779, John Adams, cựu sinh viên của Harvard, người sau này trở thành tổng thống thứ hai của nước Mỹ đã dự thảo bản hiến pháp đầu tiên của bang Massachusetts. Đây được xem là bản hiến pháp lâu đời nhất vẫn còn hiệu lực ở Hoa Kỳ và nó đã tạo điều kiện để Harvard trở thành một đại học quy mô và nhận được tài trợ rất lớn từ chính quyền bang Massachusetts.

Xét về lý, chính quyền bang Massachusettshoàn toàn có thể đề nghị đổi tên Harvard thành đại học Massachusetts chẳng hạn vì hai lý do. Thứ nhất, trường này được thành lập bởi chính quyền thuộc địa của Anh trước đó. Thứ hai, kinh phí hoạt động chủ yếu là từ ngân sách nhà nước.

Xét ở một góc độ khác, với đóng góp cho trường và cho nước Mỹ, John Adams hoàn toàn xứng đáng để đặt tên cho ngôi trường này.

Tuy nhiên, trong lịch sử đại học Harvard, sau lần đổi tên duy nhất nêu trên, chưa bao giờ người ta đặt lại vấn đề này.

Giờ đây cái tên Harvard được nhắc đến với sự ngưỡng mộ của nhiều người, nhưng cách đây gần bốn thế kỷ, nó cũng chỉ là một cái tên bình thường như tên của những người hiến tặng tài sản để xây trường ở nước ta. Thậm chí khi đó chưa có internet và truyền thông chưa phát triển đến mức mà cả nước biết được một người hiến tài sản cho một trường học như ngày nay.

Chuyện Hà Nội - Amsterdam

Wikipedia viết "Vào năm 1972, khi chiến tranh Việtnam sắp kết thúc, Hà Nội chịu sự tàn phá nặng nề của bom Mỹ, tiến sỹ Samkalden, thị trưởng thành phố Amsterdam, Hà Lan đã khởi động một chiến dịch kêu gọi người dân thành phố quyên góp để thành lập một ngôi trường hiện đại, được trang bị tốt ở Hà Nội nhằm biểu thị sự ủng hộ đối với người dân Hà Nội. Kết quả của chiến dịch này là sự ra đời của trường PTTH Hà Nội - Amsterdam. Ngày 5/9/1985, năm học đầu tiên chính thức bắt đầu.

Tuy mới được hình thành 25 năm, nhưng trường PTTH Hà Nội - Amsterdam đã trở thành một trong những cơ sở đào tạo bậc trung học phổ thông tốt nhất Việt Nam. Nếu có xếp hạng quốc tế cho các trường trung học thì chắc chắn trường Ams sẽ ở vị trí rất cao. Đây không chỉ là niềm tự hào của nhà trường, người dân Thủ đô mà còn của cả dân tộc Việt Nam.

Hơn thế trường PTTH Hà Nội-Amsterdam có lẽ còn là một trong những biểu tượng sinh động nhất của tình hữu nghị giữa hai thành phố Hà Nội và Amsterdam cũng như giữa hai dân tộc yêu chuộng hòa bình Việt Nam và Hà Lan.

Việt Nam mong muốn làm bạn với tất cả các nước trên thế giới. Trên thực tế chúng ta đã và đang thiết lập quan hệ với rất nhiều quốc gia. Hàng trăm công trình hữu nghị đã được xây dựng, nhưng có lẽ không nhiều công trình có thể giúp ích cho Việt Nam như ngôi trường này.

Tôi chưa có dịp đến trường Ams nên không biết cụ thể việc tôn vinh những người có công tạo ra nó như thế nào, nhưng với đóng góp của tiến sỹ Samkalden, sẽ không quá nếu tượng của ông ta được đặt ở chỗ trang trọng trong trường.

John Harvard chỉ hiến tặng một phần tài sản mà được vinh danh như vậy ở một đất nước với mấy trăm năm lịch sử. Samkalden đã giúp tạo ra cả một ngôi trường danh tiếng như vậy, tại sao không? Chúng ta có hơn 4 nghìn năm lịch sử vẻ vang và Hà Nội có 1.000 năm Thăng Long kia mà.

Nói tóm lại, cái tên Hà Nội-Amsterdam cần được nâng niu và gìn giữ vì nó không chỉ là biểu tượng của tình bằng hữu giữa hai thành phố, hai quốc gia, hai dân tộc mà nó còn cho thấy chúng ta là những người ăn quả nhớ kẻ trồng cây, đạo lý tốt đẹp của người Việt mà mỗi học sinh được dạy ngay từ bậc tiểu học.

Tác giả: Huỳnh Thế Du

School@net (Theo http://www.tuanvietnam.net/2010-02-22-tu-harvard-den-ha-noi-)