Nhưng ít người để ý đến con số đó thực sự để dự kiến làm những công việc cụ thể gì và trong khoảng thời gian bao nhiêu lâu. Bài này không bàn đến nội dung của dự án, không bàn đến tính cấp thiết hay chưa cấp thiết mà chỉ nói về sự bàn luận của báo chí có lưu ý đến số việc cụ thể và thời hạn thực hiện số công việc ấy trong mối tương quan với số tiền hay không.

Số đầu công việc, những kết quả dự kiến, thời gian thực hiện và kinh phí là các yếu tố chính của một dự án và chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Và việc bàn luận, xem xét phải được đặt trong mối tương quan ấy.

Theo Gs. Văn Như Cương, ông đã được mời tham gia góp ý cho dự án “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015”. Mục tiêu của đề án: hoàn thành xây dựng chương trình và biên soạn sách giáo khoa mới cho bậc trung học phổ thông để bắt đầu thực hiện từ năm 2017. Kinh phí ước tính 70 ngàn tỉ đồng.

Như vậy số đầu việc được xác định rõ ràng, thời hạn cũng vậy. Nếu bắt đầu làm từ 2012 thì thời hạn kéo dài 5 năm. Nếu rải đều cho 5 năm thì mỗi năm “phải tiêu” 14 ngàn tỉ đồng, chiếm khoảng 0,7% GDP hàng năm. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển. Rất đúng. Chúng ta đầu tư không ít cho giáo dục so với thực lực (mức GDP) của nền kinh tế, nhưng hiệu quả đầu tư khó có thể nói là cao. Mức tăng chi lên đến 0,7% GDP hàng năm trong 5 năm tới cho đổi mới chương trình và sách giáo khoa là khá cao. Và dư luận phê phán con số 70.000 tỉ là rất có lý. Rồi có người biện bạch, đó chỉ là con số “khái toán”!

Sau đó chuyện “đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông” để thực hiện từ năm 2017 dường như đã chuyển thành chuyện “đổi mới giáo dục”. Và, theo Gs. Nguyễn Minh Thuyết, trong “70.000 tỉ đó thì có 65.000 tỉ để dành cho xây dựng trường sở, đầu tư trang thiết bị trường học, khoảng 300 tỉ để đào tạo giáo viên và 962 tỉ để biên soạn chương trình sách giáo khoa mới. 962 tỉ nói cũng lớn nhưng nói cho đúng ra thì nó chỉ hơn 1km đường Kim Liên – Ô Chợ Dừa thôi”.

Như thế, không phải 70 ngàn tỉ để làm sách giáo khoa, mà chỉ có 962 tỉ! Chúng ta chưa bàn đến tính hợp lý của con số 962 tỉ ở đây, mà chỉ đến sự vênh nhau giữa 70 ngàn tỉ và 962 tỉ (vênh nhau gần 73 lần!). Số đầu việc đã được tăng lên nhưng không rõ số đầu việc rất cụ thể của “đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông” đã được tăng lên, và sự tăng lên là ở trong dự án ban đầu hay mới được “tăng lên” sau khi bị dư luận phê phán?

Nếu số đầu việc nằm sẵn trong dự án ban đầu, thì báo giới và việc truyền thông của Bộ Giáo dục - Đào tạo có lỗi lớn. Nếu số đầu việc vừa mới được tăng lên, thì cách hành xử của những người có trách nhiệm rất không minh bạch và kém chuyên nghiệp, họ nên tìm công việc khác hay Bộ nên buộc họ tìm việc khác.

Có người nói số 70 ngàn tỉ là quá ít. Cần ít nhất 170 ngàn tỉ cho đổi mới giáo dục. Theo nhà giáo này cần khoảng 100 nghìn tỉ để “dọn đường”, mà phải “dọn đường” rất kỹ lưỡng, bằng 5 công đoạn: 1) kiểm kê tài sản tất cả quan chức giáo dục, từ hiệu trưởng các trường, cho tới bộ trưởng, dù đương nhiệm hay đã nghỉ hưu nếu bất hợp lý thì tịch thu tài sản; 2) thanh tra toàn bộ số tiền đầu tư cho cải cách giáo dục lần trước; 3) thẩm tra lại tất cả các văn bằng đang sử dụng; 4) kiểm tra lại trình độ giáo viên toàn quốc; 5) điều chỉnh để mọi học sinh đều “ngồi đúng lớp”.

Chưa bàn đến tính khả thi hay sự cần thiết của việc “dọn đường” này, mà chỉ muốn nêu chuyện thời hạn thực hiện chưa được tính kỹ trong mối quan hệ với số tiền “dọn đường” 100 ngàn tỉ. Nếu thời hạn thực hiện là 1000 năm thì mỗi năm chỉ 100 tỉ đâu có lớn, nhưng lâu như vậy thì việc “dọn đường” hoàn toàn vô nghĩa. Nếu làm trong 5 năm thì mỗi năm phải chi 20 ngàn tỉ để “dọn đường” lại có thể là quá lớn cho mỗi năm và chưa chắc đã có kết quả. Nói tóm lại yếu tố thời hạn cũng không được xem xét kỹ trong những bàn luận như vậy nên không thể đưa ra kết luận hợp lý nào.

Trong mọi trường hợp, có thể thấy các quan chức có trách nhiệm lập dự án này của Bộ đã tỏ ra chưa đủ năng lực lập dự án. Việc truyền thông để nêu thật rõ ý đồ của Bộ cũng chưa được làm tốt.

Không đổi mới tư duy một cách triệt để, không cải cách giáo dục một cách triệt để mà chỉ dựa vào các “căn cứ” nêu chung chung trong nghị quyết để vạch ra các dự án nhằm mục đích tiêu càng nhiều tiền càng tốt, thì nền giáo dục nước nhà còn mờ mịt.

Chúng ta chỉ có thể thảo luận một cách có hiệu quả (tốn ít thời gian, đỡ hiểu lầm và quan trọng nhất là góp ý để đưa ra các giải pháp hiệu quả) nếu những người có trách nhiệm trình bày một cách rõ ràng các đầu việc dự kiến làm, kết quả dự kiến phải đạt được, thời hạn thực hiện và kinh phí dự toán.

Và các ý kiến góp ý cũng nên dựa trên các số liệu đó để phân tích, hoặc nếu nêu ra đề xuất mới thì cũng phải xem xét các yếu tố tương tự. Ngược lại thì chỉ làm cho tình hình rắc rối thêm mà chẳng đi đến kết quả gì.

Nguyễn Quang A

Schoolnet (Theo http://laodong.com.vn/Tin-Tuc/70-ngan-ti-lam-sach-giao-khoa-hay-doi-moi-giao-duc/46740)